KIMTE KIANGA CHARH LOUH LEHKHATHON

KIMTE KIANGA CHARH LOUH LEHKHATHON
Ziaktu ~Vanlallian Valte

vanlallianvalte new

Boih, tu computer khang ah lehkhathon ziak diin ziaklouhbu dap duidui; ziahna di lehkha kung zong a van koihna teng thekleh; daakbawm siam chop leh; ziah zoh chia' a charhna di anneng nuai maat a ngai nawn ta kei. Ziak zoh rualrual a olsam piat a thot haak theih ahi ta. A dongsong tu in le sim ngal parpar thei zuhia!

Awle, hahde a Super Moon nitaak in nou Lucknow ah na om ua, kei eroh Delhi a Naulak Lianpu te inn ah Nupi pawlte' kolendar zuaksak pah in ka' chuangkai lok. Inn neite non phone hlauh a, achihzia hle mai ch'aw. Kei takngial toh le thu khochang gen in i titi molhmolh a, achang in lah mittui parol throt khop a nui uar-uar. A hlu! Ngulkam leh Roubul' pa te khawng kurtai bawl sek te ai mah in le hum zaw hial in ka thei thok! Dakkar chanve deuh thaw iki bepoh hrep aka le. Chanchin kikan di chinchang theih zel di mah ahi – khaat phepheuh riau mah leh. Chiamnuih 'top secret' i phih suah zouzai te kha, puan thanghuai di non khap tlat ka thei raan. Chop-leh-chilh in kon gen polhteh dah mai di chu leh. Hun remchang dang ah ka teh pawt awm sin si a!

'Hahde' ka chih khapi le kichi hi. Laa a "I tung solkhapi a hong taan chiang..." chih in a gen thuuk vangvang mang e! Hahde kha,Full moon chiang in om menmuun ziah hiven, lawmte mi lungzuang thei fe khat in, "Nang hahde kelkul le na bang awlmoh a huchi hah lelu na hia? Hong tualkum oh iki bei di!" chi khurkhur. Hahde zehuat ahi kei a; asiamtu mohsa le hi hranpa bok lou. A selungzuan turu sa lua, lah gen siam louh ziak ana hi re-ngot. 'Akkai den Zan' le ichi thei. Kha taang pha lua ahihman in ak ihmu lai nasan kai thou kia thamlou a ak-khuan hun lou pi a khuangsak uul-uul ahih chia! William Shakespear in chu, "A clear crystal sky gently open wide for the FULL MOON night, to be as whiiiiite as ivory" ana chi chat.

Kimte...borhsawm hunte om sek mahleh, Pathian zar in ka dam piil laitak uh ahi, hon lunghimoh rengreng k'oh aw. Chi nawn phiing le, November ni 14, 2016 nitak dak 06.25 in ka tanu Tete taksa kum ah 11 ching chet. Sameh meh raurau diin chu ka ta te'n aksa meh him asa ber uhi. Aksa ka meh ni-khua un, "Sappau in aksa chu - 'kitchen meat (chicken)' ahi" chiin chiamnui bebelh veu uhi. Ak te' khuk leh-om berkher lamdang asak lamtak uh ahi. A neupen in, "Ak khe in chu kiutong a nei mawk a!" chi chakchak.

Huai hun geih in hahde leh leitung a kigamlat pen hun a hahde latdan ngeina aleh 14 (percent) in lian zaw hiin kilang a, aleh 35 in taangpha lai hi. 1948 kum nungsiah a khapi leh leitung kinaih trum ber (3,56,509 km.) ahih miau ziak in. 6th schedule toh Manipur tangmite bangzah tak a kigamlat lai ihi ua? Ei gam mahmah a i saltanna leh eimite dinmun vei a khitui luang teng chohtolh dim bangzah phet a pha ta dia? Huak leh lungtang sapum khat a om himahleh, ahihna uh kigamla sim pi ahi. Toupa'n na huak hon ngen lou a, "Ka tapa, na lungtang hon pia in..." chi hi.: 2034 chiang in leitung leh khapi huai nitak a toh tehkhin in km 67 kiam in kinaih zaw lai diing hi. Huai hun chiang in bang chan ichang gouh duam a chu le!

Nou le na damtlang uh, Mawmawi bang le hoih zom zel a, apeihna tantan diandok zuam ahi chih ka theih in thlaphanna teng a reh duak thok. Nou nupa le na hlim zel ua, nitum kuan in Gomti Luipiau a viksi kung khawng a perhkhuang khai; faifuuk; love songs omsa te denchhen a kidawng thrianduun sek na hi awm ua, roupi hluah-hluah khopmai. 'Ka thumna lohching ahih hi' chih diin lah thumna a kon karzeh lam ka thei mangbar kei. Thumna ka neih ve sun in hi le: amaru-marang ka polh siam tei kei. Siamtu zah lou hi chuang rengreng lou in Pa a ka neih man in tlangnel tak in ka be tlang fekfek. Haksatna te ka tuah chiang in, "Ka Pathian aw, hiai chiah chu anuam kei tehlul mang e!" ka chi fou. A hon vualzawlnate kha khat-khit-khat a ka ka sim daudau hun in chu, "Pa aw achihzia fa-hran em-em ve le!" ka chi liam vel thungh.

Na zaak beiseih ka neulai thu tam lou: Kou omna Vaikhotlang Veng ahi. Vengsak le kichi, anung in Bethel Veng. Nou tenna Venghang ahia, anung in Mission Veng chih hong hi. Naupang phoklok tehchiam khat in Uipi toutut Veng te hon hisak. Inn om nikhua in hi chu, inn a om hle-hle mah ka tel zaw sek. Tangthubu leh magazine lui pipi sim a inkiangte radio hah gal ngaih haak nuam ka sak lampang tak ahi. Pawt haak vanglak chiang in chu chintawk thei lou in 'kawlgit lan' a gen uh ziazaang in ka bei threp – nileng a kholaileng thrak zel. Palak nai lou pi lah, kipalak sak fumfe ka na hi. Lawmte toh mul kawmthawi pou di ngaklah in mulsi ka kiatmai uh. Ankam thau khawng nuhnuh mai. A hun tung nai lou chu, a sotsawlawt kei varvar eive! A tawp-atawp ah vaimim sawn khawng ka siat belh vel maimai ua, chivun thak sim susuih zawmah hi.

Pawt nitum: Vungtual' inn hang a Zoukhumte' sangkil bul lok ah pial in Tedim Road poh diin khepen ka then suk hi. Kong abir bok a, brake kham anamai kei khop mai. Sumpi' sipiring hahsuah thugen bang mai in ka tiing nornor hi. Silipar gui paltan di lauhna – mun khohar ahi. Kitawtah 'prone' area ahih tlat ziak in, ka fimkhur lehzual. Ahia, bangzen chilou in Kamlian te inkong ka zuangtung phong mai. Lamka lam hoi kawm in Rawra Road ka zui zel hi. Mun khenkhat ah chu leivui sah mahmah a, siaktum a leivui siik thoihthoih bang le nuam sim pi ana hih rouh hi. Sangkhum' inn zawn ka tun in vuai thum lai ka hahchhiau. Uinou gim nam philphel lai Laizachhing in, "Ana gen-gen kei ua, ka het-kha rengreng kei uh..." chi khanglaang veh!

Saptawn te inkuan sangsiat lai tak ahi. Naupang ann mop mamoh lai; bokvaak thei pan in daapsual tung a ek teh hiven, anu Goihsiam in, "Khaih aw! Na thuuk zing tel mai – chiuhiah...chiuhiah!" chiin au kek tuartuar. Naungek ek baksuah thoih a, sual tung liak siang vilvel di uipi duhgawl zol ahih chu. Lamsiik ah Thangkhup leh Thanchawllou in puchiil ana kimawl pih uhi. Puchiil kichi leivui lak a khosa ganhing chi khat, napkhem chia lek ahi. Alu phuum in ihmu deuh reng hi. A omna leivui rong pua a puang philphel inchin, muh a haksa. A omna zaw khuangbai lamtual chiah khawng – thalthiik bang sim in kuak vilvel hi. Puchiil' tawlam a leivui te khutal a giit in, alu lam a pang in, "Puchiil aw, nungtawn, nungtawn..." chi le nungtolh rut-rut tah!

Raltawn kichi PNC (tua PTC hita) a tui ve deuhmai, heutu khat hi gige, Congress guhtak in vote campaign te punkhawmna khat ah thugenna nei hi. "Congress (I)" chi dek in, "Congress One" hon chi mai chuh, mipi kinui zaak top. Amah kha kilep hong siam vanglak a, "Party chiatchiat ah Congress number one ahih zia gen ka hi" chi zeih! State solkar nuai a sepna mu thei di dinmun ah hong ding. "Fourth Grade khawng sep ai in ka khe-khawl siik tai charchar leng a hlawk zaw daih di!" chi. A chih bang in ana tuan vir noknok hi.

Ka khanvualte, buihah sim sisiai khat leeng hawl hong tai hang phei chuanchuan hi. Ka gal sap leh, "Nang leltak kiang a khawl kho-tlai man di ka hi phiangsan kei. Maban saupi nei lai ka hi" chiin Biakthruam' pa inn kong tan pha in 'pichhemur' dek vial hi. Heh guih in, "Hey! Zawng siam sual pa, chepa phiit muut na batbat toh! Vanlam a an zong dek hileh kilawm in na vanvadaak vianvuan a!" Aman, "Lal-a, neh tual – muuk sah pa!" chiin suangtum liik a, denkhum chorh hon tum hi. Ngaiha d'aw, gophel a ka ngim vengveng leh a suangtum dop khe ha duup hi. A khepi chin deng dup le hoih di hiven – a sual reurou si! Kuk fok a duk chorhchorh dia hoih ahi. A hoiher dan leh harh tak a aphiatphiat dan hi chu, aneulai a zawng huak ne kha ahih louh taak leh! A ma-ngai pheikhok lah chu uihchuah roupi thei mai si... A trui-trai kei taktak ahi!

Ata 3na' theih thek na suang phuh di buatsaih; amahmah kiziah Pachingkam kuahiam khat ka en a, a khutziak mawi hi nah e! Lungsim in "Ka tupa hi siam louh le nei mangbar louh ahih dawn hi!" chichi. Nalhpatawp a ziah tum a uluk! Ngunthuuk! Amah'sapian himhim le fuh, fel fekfak, Kimkiang khorou em-em le cheimawi zou khop a melhoih vervar leh maitai ahi.

Lamka a hong kipan suun bus i vangkho zawl hong tung tou doidoi nai tadih lou hi. Hansuang ziakpa' n a vanzatte vai suangtaat a ataat ging ret-ret; Lalruatpa siik sek ging klang-klang leh Thuamthang te summun a akpi kokkawlek bombom lou ngal thawmging zaak di a vaang ngoih-ngoih khopmai. Tualzalian te innsak khoubaang a cherdawng ka va ne tadih hi. Hansuang ziak pa leh akpi kokkawlek bombom na te inn panih chauh in hal hi. Huai mi nih te min kilehbulh mahleh min ngaih hi tuaktuak: Thangthuam leh Thuamthang.

Sun-ann ngawl zen a konglai pawt chih mahtak, ngoi bang le thung ta hi. Sa-khau a ka duli kuah ka sawk. Tlamnem lei zou napi, Dawr Veng a faal vangvang si a leh! Huai lai in duli gen louh: siki, paisa 20, paisa 10 leh naya 5 khawng nasan zattheih lai hi. Naya 1 ka nei ngei a, himahleh zattheih ahih lai ka thei baan kei. Na chouka uah lut in kamram di zong in ka bih duukduuk. Ka nipi (auntie te lak a upa ber) in nektheih mai dia chiang sung a – bal, kawlkai, hakai leh siimai minsa khawng alui khawm rimrem ka mu fuh hlauh a, diip zawl dawrh khop in ka ne ta treuh mai. Chiin ah, pawta a tui suak in khutcham-kuang ah khut ka tleuh siang hi. Na namhaak uh kha sang roupi maisi, derthawng viau zawmah – taw leh khetaw khawng zau horhor thok aka hia!

Taangban len in ka bangkor khodaak hiaihuai thek hi. Mission Veng taw lam, Tualpi leh Biakchhawn te inn kikar teng leilung pian zia ana zaang deuh hlek hi. Gamla zaw deuh ka en nawn a, Loului dung ah Thanglen te theihuan kizalh hi. Huai theihuan a thei gah te him biik ahi diam ah, ka va luh sek uh. Phalna nget lawkna hun a om lou. Ngen takngial leng le hon phal uh gintak huai lou nanana chu – diip zawl dawr-h khop a zial suk hmiah-hmiah zel. Na pasal te rengthei le ahum-him lou chuang rengreng kei.

Thanglen' min diktak Varthanglien ahi. Pa neuchik himahleh lian viau hi-awmtak a pai thurthurr. Kipa sak deuh mai – thaksik tuiawm khawng hawp ngam. Sam a hawi sau fou ziak in, "Uinou sampawn tuah na bang tel!" chih tuak mun sim hi. "Akibual zou phet bang zaw aw...aknou tuikia nuuk hak bang ahi!" a chih uh kha. Football tournament om chiang in junior team a pang dia dinsan dan bikhiah in huamkha ahi bok a, junior team a kimawl in goal khum treuh zel hi. Vuaikhat chu a goal petlut kha mawi sa mangkheng ahi dia, kitawm in a baan phar hi. A lenuai mul buk thiapthuap langsar mahmah. A junior louh khiak dan phawk ua, vaiveih tuk a rang in hawl ha vat uhi. Thei huan piah daih, Paldai lui tawlam mualdung: ka pa toh meh di - tumkuuk, chinchok, antumbu leh ching-ik ka zon sek na mun uh le kimu baan chiaichiai hi.

Chim thaw-khat thou ka hi de e, khoubaang kailawn om louh na mun ah lawnkai in Vungluai Kudam sak: a insakpa' inhangpa a dailen sek na mun ah ka pial tou hi. Zingkar in zawngtah bilbawlawk tom di hiam, dailing gah, builukham gah leh anphui gah min taan kawl baibek leh Penglam' sakamkei beng diin huai san vel va tloh le hang la hileh – ana tu phehphuh chawk hi. Hon tha zou hnge-hnge a, a tawsiakna chiangkang emaw, vaimimbul toh hon um hrep sek hi. Zingkar khat zaw, Vaikhotlang Veng nupi haw, dainai louzau a ziingkuan di te'n a tuak fuh hlauh mai ua – a zak a ta chemchem awm ahih dawn hi, "Mitsi re-ngot..." chi uhi.

Paam lok ah akpasan pian mawi lutuk leh akgawlgek sang rianruan hong kisual hrep mai ua....akibei hun ngang uh ahi di - aki tukeh niaunuau gouh uh aka hia... Mawngluikawi lam pang in zeep dawise-kawngkaang speed in hong suak thud phei kei ngial leh, kisual lum thok di un ka gingta tlat! Huailai in Singngat khua Sub-Division Headquarter adia Solkar Department tuamtuam te office, a khosung mahmah ah om hi. Mundang a hong kipan solkar nasemte Government quarter ah teng in hiam inluah a om in a nekmuhna uh oplum in tenchilh uhi.

Tung sunni hangkai dawrh ta. Anhuan hun hong hi. Ak te' lawi hun hi nai kei mahleh, akpi nou kai zol hun ahi. Akbawm sung a anngiam tah a, "Chirik – chirik" chih khang kizom a paisawn ak zol dan ahi. Ak dang in antah a tuktuh vettei di venna di akchiang vanzat poimoh ahi. Akpi leh aknou teng akbawm a lut kim thlap ta, akbawm siin khak in summun a akgil tung hiam, singhon tung ah kikoih. Lup kuanruai in anhuan inn ah tuah lut mangngilh louh haam chinchi viau aih kha. Sihal leh sangak khawng in butuah nolh in tailiam pih viahviah leh aw, na nuih aza sin hauh kei. Sihal khe panih nei te le kidaihlah nuam phian uh ahi.

Vok vuul a vokte anpiak hun thei lou a om ka gingta der kei. Vok ankuang khen ging kakauh pah in "Riiteh – Riiteh!" chia auh hrep di ahi. Ei vok in aneitute' aw thei tum mahmah uh. Midang vok, luhlul viau in vokkuang hong luh tei ri-ngot taleh, "Sivok!" chih khum kawm a singkhuah khawng a den trul. Ui in vokkuang aluh vaih in chu "Si ui!" le chi sese chuang lou zawzen, suang khawng in alu deng puak fok le, a khe khawng bai daih. Leikou emem in ka-ngang zuukzuuk!

Mission Veng a ka kholailen nitum chungchang hiai teng hi phot hen aw. Khohun hong kiheng a, anuam. Himahleh, "Mas inlam ah zat na sawm uhia? Kum lui koi a haak tum? Kum thak koi ah na muak sin ua?" chih zaak chawk zaw aw chimtak huai ka sa ngoihngoih. 31 December 2005 a deihlouh I tuah uh kho-hang lenpuan bang thaksak zel hi. Akigolhte, suun lem kipangte leh hon chohloh tute Pathian min a ngaihdam tawldamhuai di himahleh, mihing mihinna ah thil hithei lou ahi. Pipu te'n "Asi masa puantuam tang masa" chi uhi. A dik – simlei luah den di om lou ta raurau chu. "Thuaksiamna zaw hun in hon paw ha na di ahi" chih le dik kha'n te. Hinapi si in, puantuam tan dan rapthlak lutuk khawng zaw aw, tangkummaleng kivei leh le a natzia a pa-ngai reng awm rouh mang e! Aphatpha hong tung di a ngaihngam huai kei mang e! Himahleh amah TT' thugelh mahmah SIHNA (SSPP Magazine, 1979) leh, Kua'n Bang Gen? (New year massage, December ni 30, 2005) baak ah eipau a alehsuah "Why God why?" ("Banghang hiam Pathian aw banghang hiam?" thutuun te ngeingaih le, thathak lakna hi dia, mahni ki-khamuanna diin a theuneu kei hial uhi.

Gen tam a kongrou su di ahi kei. A pangkai chuang sin hauh kei. Bangtenghileh, na kamsuak kon teiha rengreng nuam tlat:

"Your are the explosive celebration
Of my sunburst every morning,
You are the symphony in my sunset,
You are the splendor and the glory
Of the dawning of my life.

Hiai zah in hialbawl phot ni maw. Kum thak 2017 ah na inkuan un muh theih leh muh theih louh lam a malsawmna don kum hi leh chih kon hlan takzet ahi.

Na Pu Lal
Delhi Gamdai

© Copyright 2024 - ZOGAM.COM. Designed by NemaGraphy.