HUCHI KHOP KHA HIIN CHIN

HUCHI KHOP KHA HIIN CHIN
~Vanlallian Valte
vanlallianvalte new 
Mihingte pen midang theih a mihoih hih nuam chiat; melhoih hih nuam ngen; mahni khom a hoih kisa huntawk te ihi uh. Nidang deuh in, “Lasak na siam mel nah e!” kichih khawng nawmvalh haksa pi ana hi.  Htn S Chingnu te lawi hun a kipan tuni chiang dong, i lasiam neih te un lasak ngeih ahi d’uam, a kivontawi phapha in pang uhi.  Teknung-vuainung a lasak uuk khawnung di lah hi kei deuh venchin in.
 
Melput toh kituak lou zet a miluangzuangthei viau khat ka hi. khawmun khat a om khawm louh ton in lawmvual leh tanau-lainate laithon thot ka taima hi. School kai lai kipan’ laithon gelh nuam ka sa a, khakkhiak louh di nasan ka gelhgelh peih. Monthly examination te ah letter writing, précis leh paragraph writing te’n mark apuak zahzah ka mu deuh gige.
 
Laithon gelh thotkhiak di ahih a, amutu di Zennu bang a duangkuai ahih ngial leh ka bei uluk diak.  Botsia a 10 vei bang ka gelh thak nawn chiang in, “Hon piak sak ve maw...” chih theih pan hi. Minu khualgam a om a, laithon hon puaksak di omlou, daak tunphakna hiam Block Post Office (BPO) nei khua ahih leh dekkhuuk mu man phial a daakkual kawm in sikbawm san sung ah khiat theih ta hi.
 
Dawnthukna ngaklah tak in ki om. “Amu diam - mu kei diam; muh le mu man nai zawzen ke’n teh; muta tawk venchia; ahon dawng diam – dawng kei diam?” chih khawng kia ngaihtuah a nei in om kinken theih le hilou hi. Dipkuatna chiatchiat a dipkuatna nuam omsun hi hial lou di hia? Gelh taima chih mahtak, dawnthukna ka muh tam sim kawmkawm in, muh hetlouh le hunkhop om hi. Dawnthukna muh louh ziak te:- (1) Dawn taak hon sa lou, (2)  Gelhthoh in hon dawng kei mahleh, mit-hah leh gamtat-khohei ah hon dawngthuk hiauhiau nuam zaw.

Khatveivei lah, “…himahleh hon theisiam in aw, midang kiang ah…“ chih kigelhna peuh muh theih himawk hi. Ami zil in dawnthukna te: objective type, very short answer type, short answer type, essay type, lyrics type leh prose & poetry type khawng ahi. “Kon ngai lua…” chih keleu gelh le’ng, “Ken le…” chih dawnna ngah litlet theih ahi. All India Radio, Imphal, Paite Programme, La tualleng telni a, minu ngaih dia telsak chihte’n bel, pahtaak loh lawmlawm lou hi.
 
Pu Narendra Modi leh a kaihzatamte khawng laithon pe sek mah le, dawnthukna muh baihlam liai lou hi.  International Yoga Day, June ni 21, 2016 a PM, thugen khat, “Yoya has nothing to do with religion” chih in August ni 31, 2015 a Manipur Government chopchilh bill a passed te “Anti-tribal bills hilou ahi,” chih chiltui kaai zen a atangkou pih ngitnget uh hon phawksak hi.  Maban ah le bill leh provision tuamtuam pilkhel tak a hon sepkhum mohlou diing uh ahihman in, phavaang tut hit-hiat kei ni.
 
Tuniin pilna leh siamna/technology sang mahmah ta a, kithuzaktuahna kin-gang sot.  Gamlapi a om te bang le khutmuuk a sawk pha baan ta ihi. Himahleh a ‘quality’ la bang achi?  Mittang lawt phial a hakgau, khutmuuk phesak suausuau in chiak den mahle lungsim kipoh a kithuzak taktak mah ihi d’uam?  Lungsim taktak mah gen a, lungsim taktak a ki-ngaikhe tuah ihi u’am?  Pawl khat t’a diin social media pen hihna taktak selgukna; kipak leh lohching bang a lat tupna khovel lel ahi.  “Live social in real lives instead of the virtual world!”

© Copyright 2024 - ZOGAM.COM. Designed by NemaGraphy.