Veih na tawm poimoh hi ve aw

Veih na tawm poimoh hi ve aw
~ Pauzagin Tonsing

“Nou veih na sang theita uh hia?” chi in kidong sauhsauh gige ua! A ziak thei hetlou kuahiam in hiai kihouna za le u chu nuihzat huaipi suak ding dan ahi, huai veih san theih leh san theilouh kidot chih mawk. Doctor in veih san theihma pawt (discharge) lou di ahi hon chih ziak un veih san theih kal bang a kingaklah mahmah hi.

Ngaihtuahna ah i taksa hiang guizaam leh mihing a amah a thil piangkhete himhim in poimohna ana nei vek hi ta aw chih ngaihtuahna ah a om hi. Kou ban a room a omte le topol (pile) at ahi ua, ki-atna zou in lohching chi mahle uh lohching taktak ahi chih chetna ding a veihsan theih ana poimoh lua ana hi didan ahi. Pathian in i taksa hon siamna ah bukim leh phattuamna nei vek ding a sigui zam neuchikchikte leh i taksa tung a mulsi om sisiaite na ana siam ahi hi. Siamtu’ thupi dan muhsuah deuhdeuh in a om hi.

Veih bang hong pawt pahlouh ziak in nidang a veihte koi a om na hi ua chihdia hoih zozen ahi. Neu mahmah lai in a posting na om ding in Pa Letkho (Dr Letkhogin) khe in ni khatlam khawng hong pai keukeu sek hi. Ka inn uah hong tung sek a, gilpuak kiukeu ka hih chiang a, “Amah zaw bangdang hi kei ve aw a gilsung a huih tam hi ve aw,” a chi sek hi. Huaiziak mah ahi dia veih khawng taksap luat in a kinei khol kei a, himahleh tutung zet in chu veih bawl didan omlou hiale chih bang ngaihtuah in a om hi.

Pathian in mihing hon bawlna ah a val di a om kei hi. Amau omna mun chiat a sep ding bawl ding ana nei ua, phattuamna chiat ana nei uhi. I guk, guhlik leh taangte bangle a omna munmun di ua om in, koihval khak hiam tasam zek a om chiang in ngeina bang in gamtat theihlouh a suak hi. Guhlikte kimatna ding ah a kituakchet in lum bilbel bang thagui bang a koih hi. Gulhik apan van lianpi mat theihna ding khutzungte hon pia a, khoih mai a theihtheihna ding in a hon bawlsak hi.

Huchi bang in lu sung a khawlbupi bangmai tuamtu ding guh a koih ban ah vengtu ding in apotham zaw ah vun a tuam in, huai tung sawn ah sam a koih lai hi. Lusung a khuak a pha di chia phalou hiam, sigui zam khat sam hiam ahihkeileh khengval a omkha bang a om chiang in damlou leh natna nei khat a kisuak hi. Abukim set a Pathian in a koih chu ana huntawk mahmah ana hihi.

Lusung a omte chauh hilou in lu ah bil, mit nak, kam chihte a om a, amau leh a zatna diing toh kituak in guh leh guhngekte toh thuah in a om uhi. Hiaite tungtawn in taksa in theihtheihna tampi nei in, lim leh limlou, mui leh gimtui chihte theihtheihna. Thil kilawm leh kilawmloute muhtheihna ding in mit a koih a, mihingte nunglam enen dia bawllouh ziak mah ahi diam ah mailam tan ngawk heklou ale muhtheihna ding in angle kichian tak a hon koihsak hi. Ging zaktheihna ding bil a om hi. A sungtawng ah dakbu bangmai ‘zaknabu’ (vestibular) ging tuamtuam khenzak theihna ding in a koih hi. Hiai ‘zaknabu’ hoihlouh chiang in zakna hoihlou i chi a, huai mah in mihingte lampaina tawm hon thunun a, na-ngongte bang pai vuanvuan deuhse uhi.

Pumpi hawm sung a sungkua bukim tak in a koih hi. Gilpi, gilzang, ngoipi leh ngoingatte a koih a ahapna (appendix) gilpeeng bangle a koih hi. La leh kalte, tuap, sin leh sinkhate bukim tak a hiai pumpi hawmsung omten nna a septheihna ding un a koih sinsen hi. Pumpi sung a omte vengbittu ding hi kawm in nakguhte a koih a, tangtak a koih theihna ding in nungzaang guh a koih a, huai guh sung a guhtui leh tuinaangte koih in amau chiat a asep ding omsa in a koih hi. I ngaihtuahleh mihing taksa manphatdan leh bukimdan thupi chih inle a genkha kei hi.

Hiai i taksa pumpi tuamtu ding in vun a koih a, vun nemna mun leh a khauhna mun bang a om sak sese hi. Khetul vun a khauh mahmah lai in lenuai leh chikawmte bang a nel thialthial hi. Vun chiatchiat bangle a thil theihdan uh a tuamtuam a om a, mun khenkhat i khoih chiang in zau velvul a mun khenkhat nip thiilthiil in a koih a, mun khenkhat ngial mihing in nopsak theihna mun ding a koih lai hi. Hiai i vun i chihmai in mu hetlou a a natna mun bang, a thakna mun bang theihtheihna (proprioception) nei ding in a hon koih a, i batna leh a thaknate bang en sese lou in a omna mun i khoihkha chetchet thei hi.

Mihingte taksa bukim dan gen in a gen zoh mai kei hi. Hiai i taksa kahiang tuamtuamte in theihtheihna tuamtuam sagih (seven senses) neithei in a hon koih hi. I taksa a theihtheihna sagih i chihte ahihleh muhna (sight), gimdiikna (smell), zakna (hearing), lim-al theihnna (taste), khoih (touch), zaknabu (vestibular) leh muhlou a theihna (proprioception) ahi. Hiai theihtheihna sagihte hong kigawm a hong pankhawm (sensory integration) chiang un mihing bukim hihna hong kilangh hi. Hiai teng pangkhawm theilou a hong om hiam, hiaite lak a khat tasam tuam hiam ahihkeileh zat theihlouh a hong om chiang in ngeina banglou in khosa kha thei hi. Hiai bang om beh a poimoh hiam hiai tengteng lak ah a val, poimohna om kei lua chih ding a om kei a, Pathian in hon siamna a thupi mahmah hi.

Taksa hiangte amau sep ding chiat sem dia mansa gige in a om ua, an i nekleh a nalsak ding in kamsung ah chil bang a koih a, thil bang hiam ne a chil ana om keileh valh hak mahmah ahi. Kamsung a tun chiang in taksa hiangte’n amau sep di chiat ana sem pah sauhsuah ua, a tunna chiangchiang a gamtang dite ana gamtang uhi. Mihingte’ bawltawm khawlbute (machines) ahihleh atha (power) ‘on’ sese ngai chih khawng ahi a himahleh mihingte a huchi bang ahi kei hi. Aha i thunleh gawlhawm ah a ha paina di lam ah paisak a, a tui i thunleh a tui paina di ah, akhu (smoke) in thunleh a khulawng lammah zui in amau mun di chiat a naih siausiau uhi.

Atui-aha i thunlutte’n amau mun chiat a tung ua, huai ah a kizat ding bangbang ua kizang in zatna ding om nawnloute pawtkhiakna ding vang tuamtuam ana om nawn leuleu hi. Mihing taksa lut a a pawtna ding a hong pawt chiang bang un kihhuai a hong bang ua, kihhuai bangsim mahleh amaute ziak a i taksahiangte’n a sep di bangbang semsem thei uh ahi hi. Nelou-dawnlou in om le i guanlutte ziak a taksahiang hingte in hinna neilou a, sep ding neilou a, amau leh amau bangle ana sesuk mai thei ahi uh. Nek hun di a ne a, dawn hun di a dawn a huaite ahunhun a hong pawtkhe thei zelte ziak a mihing hinna a ni ni a kibehlap ahi lel hi. Zingkal thoh teng a ka ngaihtuah, zun thakhe biahbiah thei a om kinak pahhuai hi na zouzen e chih ahi.

Atui-aha hilou in muhna leh zakna a thil tuamtuam i taksa a hong lutte khuak a lut in, khuak in hoih leh hoihlou, zak nuam leh nuam lou chihte ana khentat thei a, mutam a zatamte theihna hau i chi hi. Dik leh diklou ana khentatsak thei a, ngaihtuahna nei a hun paisa leh hun hong tung ding theithei a i om bangle kipahhuai lua ahi. Ngaihtuahna ah thil hong tung dingte hisaap in, tulel hinkhua haksa pi bang hun hong tung a nuam dia kikoih theihna hon pia a hinkhua zat a nuam tuam mahmah hi.

Akipahhuai mahmah khat ahihleh, hun hong tung ding i ngaihtuah a kipahna bang i neih theihlai in hun hong tung a si ding i hi chih theizenpi a sih di lauh ngoihngoihna hon koihlouh sese bangle thupi lua ahi khin hi. Hun hong tung ding ngaihtuahna khuak a lametna hon koih a, maban limchi tak a om kipak selsal kawm in omom thei hi. Sih ding bel kuamah a ut i omlouh hang a si ngeingei ding i hi chih chetsa himahleh lau vulvul chih om lou a hon koih ngawn bang leng kipahthu genna tham ahi.

Sun nileng a i taksa a zattheihna tuamtuamte i zat ekek nung in zan in hiai taksa hiangte, sun nileng a semte, tawlngakna hun ding a hon pia hi. Taksa hiangte tawlngak theihna ding in i mitsi in bangmah phawklou in zan in i om a, lim tak in i ihmu dildil thei bangzaw kinakpah huai law mahmah ahi. I taksa hiangte bukim sinsen a om a, ngeina bang a veih bang i sankhiak phutphut theihkhawng ana kipahhuai lua ana hi hi. Pathian hon siamdan ah veih bangle ana poimoh lua hi ve aw. Kipak in, Siamtu Pathian kiang a kipahthu gengen ding ahi.

©Pauzagin Tonsing | September 1, 2019

© Copyright 2024 - ZOGAM.COM. Designed by NemaGraphy.