Arab Spring apan sinlai

Arab Spring apan sinlai
~ Pauzagin Tonsing
pauzagin tonsing
Kum 3 ahih a apa’n a sihsan, kum 26 a upa Mohammed Bouazizi in a sanggamnu leh a inkuan vaakna diing in Sidi Bouzid kongzing ah thei (fruit) zuak hi. Theizuakna ding a khopi thuneitute kiang apan phalna a neihlouh ziak in Police-te apan housiatna bang tuak in, a namtolh (cart) leng laksak uhi. A kivaakna omsun ahihman in huai lakkik sawm in ni thum bang a zuun nung ale a lohsap ziak in ‘beidong lua in’ huai khopi thuneitute pisa kong ah December 18, 2010 in thautui kibuak in kihaallum hi.

Akihaallupna ah mi tampi a delhkhop kheukhou ban uah social media khawng ah hong kithehzak in, Sidi Bouzid khopi kia hilou in Tunisia gamsung pumpi ah kiphinna huaise mahmah hong piang hi. Hiai kiphinna in Middle East leh Africa a Arab gamte hon peh a, hichi bang gam tuamtuam a kiphinna hong om pen min tuamtuam pawsak ua, Arab Spring, Arab Awakening, Arab Spring & Winter chih khawng in laigelhtute in gelh uhi.

Mohammed in a namtolh a lakkik zohlouh ziak a pekik un chi a mipite in kiphinna nei hilou in, a system diklou law mahmah ning a mipite kiphin uh ana hi hi. Arab gam tampi a baan tha-hatna toh vaihawmna lentute’n kum 30/40 vai a hawm ua, mipite nenchip leh zalenna neilou a om a, neektaak zonna leh khosakna haksa tak a amau gam mah a bawl gentheih a om ziak ua kikhekna deih a agam-agam a kiphin noihnoihte uhleh eite kiphindan kibang mahmah hi ve aw. Kivaihawmdan uh kiningzak uhi.

Khosakna leh gamsung khantouhna lah omlou, mipite’  zalenna lah omlou, haksa tak a vaihawmkhum a omna ua kiningtel gawp ziak a hiai bang a valnou khat kihaalna in gam tampi hon peh ahi hi. Arab gam Tunisa, Egypt, Libya, Yemen ah gamsung pumpi a kiphinna tung a, tua in Bahrain, Syria, Algeria, Irag, Jordan, Kwait, Morrocco leh Sudan ah leng kiphinna sousang mahmah hi. Tuate ban Mauritania, Oman, Saudi Arabia, Djibouti, Western Sahara, leh Palestine ahle gen tham ding kiphinna om hi.

Arab gamlou gam tampi ah leng kiphinna huaise taktak leh chiamteh tham lua lou na tawm a kiphinna om hi. Gamsung pumpi a kiphinna omlouh tawk inle khopi khenkhat ah kiphinna ‘kha’ tung in mipite tutkhawl mailou uhi.

Hiai kiphin ziak in Arab gam tampite ah vaihawmna khekkhiat in om zou hi. Kum khat bang Arab Spring om nung in gam khenkhat ah ban-tha-hatna toh vaihawmtute phuukpaih in om hi. ‘Phurphut’ i chi hia ‘kha in a thop guih’ ziak a a thuak gimna sate un emotional outburst piangkhe sak a, kumpi leh vaihawmtute a tutna uapan kaikhia ua, Tunisa vaihawmtu Ben Ali kaikhia ua, Libya ah Gadafi phuuk ua, Aiigupta ah Mubarak sawnpuk ua, tuabang in Arab gam tampite ah baan thahatna toh vaihawmte a phuuk zou uhi. Huan, gam bangzah hiamte ah bel vaihawmtute phukzou tuanlou uhi.

Hiai Arab Spring in a hoihlam a tut ahihleh mipite’n nenchipna leh opkhumna a vaihawm pen kininna apan suahtakna dia mahni mah kipatkhiak ngai ahihdan langh sak uhi. Huai diklou tak a midang tung a thuneihkhumna pen thil paidan diing hilou a, michih in zalenna a neih pen zahtak sak diing ahihdan a lak hi.  Ban-tha-hatna toh mipite vaihawm khum a, mipite in aw suah theilou a koih pen diklou ahi chih lak hi.

Ahihziak in, Kiphinna diing a kuahiam in vision kichian neih ziak a kiphinna pat hilou a, mipi in athuaknate uapan ‘hi nawn mahmah kei e’ chih a kiphin phut ahihna uah mipite hong kipunkhawm zoh nung un makai di a hong kiphoukhe pan uhi. Sawmkhawl hilou, geel detdetna apan kiphinna hong kipan ahihlouh man in maban gelsa leh lepsa bangmah omlou a, kua in makaih diing chih zong mipi kipunkhawmte apan hong piang mai ahi. Vaihawmna uapan kining mahle uh vaihawmtu phuukpaih a omte’ mun luahtu di kichian a om kei hi.

Tuaziak kiphinna a lohchin luat hang in phuuk a omte alternative di mi or pawl khat top tawm ahihna uah mipite lungkimna tunzou lou ua, huai in a gam dinmun uh dengdel tak in koih den a, vaihawmtu kichian le om theilou in kikhekhek uhi. Arab gam khenkhat ah hiai kikhekna in a sahkhua makaite uh tha pia in, sahkhua maikaite in kuulmut zaw a a gam uh makaih sawm bangle om loh a, tua in mipite’ zalenna tuttuan chilou a om ziak in kiphinna om beh nawn zel hi. Vaihawmtu a khekzohlouhnate uah a khauhzaw a vaihawm khumna munle om lai hi.

Mipi kiphinte in kiphinna huaise thei law mahmah, thupi theilua ahihman in a gamsung ua kikhekna pumlum om diing a a lamet hang un tuabang hongtung lou hi. Tua ahihman in mipite in kiphinna patthak sawm pawl bang ommahle tu hun paisa a mipite kiphin nuanua dan a kiphinthei in a om nawn kei ua, atung ua tung bangbang a lungkim a kipia uhi.


Mite’n ana tuah uh ei lak ale hong tung ahi dia aw chih ngaihtuahna ah om. Arab world a thil tung apan sinlai lak tuak mahmah ding in up huai, huai tuh mipite’ lungkimlouhna tak address khak poimoh ahihdan. Lungkiak ngoihngoih ziak a Tunisia tangval (Mohammed) nou kithah/kihalna ziak pen kholai a thei-zuak theihna di lel ahi, ahihhang in huaisang a thuukzaw nenchipna, zalenna mansak ziak, khosakna haksat luatziak a ‘lungkiat ngoihngoihna’ pen address khak kisam hikha ding hi. Huchi kawmkal ah , hiai Arab gamte kiphinna in kikhekna a tut hang in lungtunhuai tan a kikhekna tunlou mawk hi. Kiphinnate uh huaise law mahmah ahihman in kuapeuh in ahoihzaw leh kilawmzaw, zalen zaw leh khantouhna thupi lua tun ding a lam-etna lian tak a neihlai un ana huchi lawmlawm lou mawk hi.

Hiai Arab Spring toh kisai apan ei-te a dia sinlai banghiam om theilou diing hiam I chi hi.


© Pauzagin Tonsing | May 14, 2017
 

© Copyright 2024 - ZOGAM.COM. Designed by NemaGraphy.