'Development’ mai ah bang tan I lam zo ding hiam?

‘Development’ mai ah bang tan I lam zo ding hiam?
By: Prof Kham Khan Suan Hausing
Head, Department of Political Science
University of Hyderabad

Nung 9 November 2020 in Pu Ginsuanhau, Singngat MLA in Department of Arts and Culture, Government of Manipur ah Director leh Executive Engineer tawh Chivu, Behiang kiangah kibawl Chandrakirti Park ah nasepna va enkhia a, hih Park in tualsung mite a dingin ‘development’ hong puak ding hi ci in nisim kithuzaknate a hopihna ah gen hi. Hih bang ‘development’ muh theihna dingin Chivu ah ‘Guest house’ leh ‘chowkidar’ om ding a, Chivu mun pen ‘picnic’ munpi khat hi ding hi ci hi. Chandrakirti Park hangin Singngat leh Behiang kikal ah gari li tai theihna (four lane) lampi kibawl dinga, Behiang pen ‘Southeast Asian Gateway’ lianpi kisuaksak ding hi ci in MLA pa leh Chief Minister Biren Singh in a tangkopih den khat uh ahi hi.

Development in lampi lian leh hoih bek hilo in, India, Myanmar leh Southeast Asia gamte tawh kikawmtuahna nakpitak hong nuamtuam sak ding hi. Chivu, Behiang leh India-Myanmar gamgi a tengte a dingin sumbawlna, kikawmtuahna leh damlo kipuaksuk-puaktohna ah nakpitak in nuamtuam pelmawh ding hi. Ahi zongin hih bang ‘development’ leh ‘frontier model of development’ ki mekmat den hi cih I tel ding kisam hi. ‘Frontier model of development’ pen thulianpi thum tawh kiciamteh hi: capital accumulation (sum leh pai kikholkhawmna), land enclosure (leitang leh gam umcipna, kepcingna), leh dispossession (leitang, sum leh pai supna).

Gamgi zul a ‘development’ (frontier development) in nakpitak in tualsung khantohna dingin sum leh pai tampi (‘capital accumulation’) hong puak ding hi. Hih bang capital accumulation in tualsung mite adingin lampi hoih, leitang leh neih-leh-lam/go puahna (infrastructural development) hong puak pelmawh ding hi. Sum leh pai tampi hon lut tawh kituak in, I gamsungah I neih leh lam, sing leh suang, sehnel leh tui, leh huih dik (Zo huih siangtho) natawm hong laih ding hi. Tua bek hilo in, tualsung ah gam leh leitang hong kiciamteh in hong ki um kualsak khin zo a, mailam ah zong hong dinkhawl tuanlo ding hi cih I phawk ding kisam hi.

I theihsiamna dingin Chandrakirti Park hong kibawlna hangin Chivu-Behiang kiim ah gam lianpi mah Manipur State government in Tonzang hausate tungpan in leikhia in, a leikhiat uh leitang pen ki umkual in, limtak kikemcing pah a, ‘protected site’ suak hi. Chandrakirti Park kepcingna dinga kisuang laidal lianpi a kigelh: ‘dan tawh kituaklo a Park sungah a lut, van a susia a om leh dan tawh kituak in ki vaihawm khum ding hi’ cih limtak in sim le’ng ‘land enclosure’ in gamgi tuam um khia in limtak humbit/kemcing a, nidang a gam leh leitang ut bangbang a a zang, a gamtang thei tualsung mite’n tua ‘protected site’ ah thu nei thei nawnlo a, leitang pen gamdang, mundang (land alienation, land dispossession) suaksak cihna hi pah hi. Nidang a tualsung mite pen hih Park ah ‘tualsung mi’ a hi kim lai ‘khual mi’ suak den ding hi cihna ahi hi.

Hih land enclosure, land alienation leh dispossession pen Chandrakirti Park bek ah hong khawl lo ding hi. Park kiim leh kiangah State project thahatna tawnin mailam ah ‘development’ hong hat to semsem ding bang hi. 2019 MP election omdek lai a polling station/booth thak ‘Chivu tampak’ kici pen bang hih Chandrakirti Park development project in I theihloh kal a hong puak ‘development’ hi. Behiang ah Police leh IRB station bawlna dingin tualsung mite gam panin leitang/gam a kileikhiate hih ‘development’ zawi tawn ngen a hong pai hi cih I theih ding kisam hi.

Poststructuralist kici ngaihsutna a neite’n ‘development’ bel I muhtang a neih-leh-lam khantohna bek hilo a, lungsim ngaihsutna tawh a kibawl ‘discursively constructed idea’ hi a cih uh dik mahmah hi. Chandrakirti Park pen Pu Ginsuanhau leh Biren Singh te’n tualsung mite ‘development’ na ding hi a cihcih uh hang in mundang, gamdang leh minamdangte’ ‘development agenda’ zong hi cih pen I telkhialh loh ding deihhuai ka sa hi. ‘Development’ in minam lianzaw, a teizaw leh hauzaute’ neih leh lam kibehna ding vanzat tangzang mahmah ahi hi. Chivu leh Behiang kim ah om sum leh pai, pilna siamna kician a neilote sangin mun dang leh minam dang pan siamna, pilna, sum leh pai a neizawte’n nakpitak hamphatpih ding uh hi cih pen ei gam bek hilo ‘frontier development’ a omna teng a muh ding in om hi. ‘Development’ I zawih siam kei ngial leh a sawtlo in gam leh leitang a nei tualsung mite pen nisim sum tawmcik thalawh in, midangte sila/sal kisuak ding a, I gam leh leitang zong damdamin I suplawh ding hi.

Chandrakirti Park in ‘development’ min paulam in talpakte cultural nationalist project zong nakpitak hong hatsak lai ding hi. Bang hangin Zo minam sungah ukpi khat ahi Goukhothang kimatna mun, I ukpi khat hong matsak in amau kepna nuaiah a sisakte’ ukpipa Chandrakirti min kisuang thei mawk hiam cih pen minam bangin a kingaihsun, sia leh pha a theite in limtak I ngaihsut ding ahi hi. Tribal Intellectual Forum, RPZI leh Manipur Tribals Forum, Delhi te’n Manipur CM Biren Singh tungah hih bang Park bawlna ah Chandrakirti min a kizatna in phaizang leh khamtung gam mite kikal ah a kisamlopi in lungnatna leh kitelsiam lohna piangsak ding hi ci in lai kikhia napi in, hong thusim lo hi. I gamsung pan I tangmi sawlte’n (MDC, MLA) hih tawh kisai a kam uh keek nailo uh a, nam leh gam a dingin nasem taktak a I neih kipawlna liante a pau a ham muh ding om mello hi.

Pu Ginsuanhau gen bangin, mailam ah ‘development’ hong om tawh kituak in Chandrakirti Park ah Zo minamte’n ‘picnic’ bawlin, kilam, kidiang ding hi. Chivu Tampak leh mun dang hong piangkhia lai dingte ah ‘vote ki khia’ in khat leh khat kitaiteh in I kidem ngeingai ding hi. Ahi zongin ‘development’ in bang tan hong lam sak zo ding hiam cih pen kintak leh limtak in I ngaihsut ding thu lianpi hong suak hi.

© Copyright 2024 - ZOGAM.COM. Designed by NemaGraphy.