KIJATAT NA UMLOU IN I ZOGAM!

 KIJATAT NA UMLOU IN I ZOGAM!
By: Ginneithang Taithul@ T.G Zo

Nitah sanggam melma hunding vel ahia, lunghel simchu kahi ding a, lunggel tuamtuam saikah in ka um hi. Innsung pan pawtkhie in lamlian a vaah lele in, munkhat a tutkhawl in naupang kimawlte ka en hi. Khawmui nuai a, a vaah hamten lunggel ngaituo na kuang sah se a, neolai Zogam a vahamte lung a hing langsah a, khawmui kai nuoi a, naupang kimawl te en in, Ka itt ka tapa hing geldoh sah a, leitung hinkhuo theilou a, lungmawl leh machiang khankhuo ding ngaisut theinailou leh innocent tah ahidan uhleh, a lawi leh paaite uh tawh a kimawl dante uh etlawm in lunggel bantan a hei hing tawldam sah jou hial hi. Tam naupang hinkhuo khu leitung damsung a, a noppen hun hiding in hing ngaisut sah hi. Mihing ten, I damsung in siltampi kiphu in kituoh a, thilsa/silhamsa iphuh khah tan in huohsa in silpei jieh kitheisiam sem hi. Mihing ten I kum tam dungjui in hinkhuo a experience kihau a, tuote khu lekha apat jil khiet theilou tampi um hi. Tuojieh hi ding hi ven pupan " Lawi Eh, bawng Eh, tuan masa" chi thuteng ana jang jeljel uh khu.

Mihing hinkhuo a jilding tampi um a, lekha a umlou a ihinkhuo lamjawt na apat jilkhiet ding tampi um hi. Tuote khu lekhabu a simkhiet a jilthei na hilou in, I hinkhuo kum tam dung jui leh I siltuoh dungjui a jilkhiet na hi hi. Hin khuo siltuohte apat a jilkhiet a, chingkam mite pen, tulai lekhasiam ichi certificate sangtah neiten jong thu-le-laa sung, thu-lai-gen, houlimna leh vaisai a kipha teuhlou hi. Pupa tawndan neite kihi a, utt dandan a kalsuan thei kihilou hi. Atahtah a gen in, tulai khang a pen, pupa tawndan thugousie te ki nelsia in, kinuoi netta a, tung a mite jatat na nei nonlou tampi umta hi. I societyte uh khu utt dandan society leh ki vaipuohte hing bang simta a, tung a mite jatat na bei hiei2 in, Innsung, vengsung, khawsung te kisie gawpta hi. Innsung, khawsung, I nam leh gam dam na ding in, tung a mite jatat ding khu social protocol a hoitah nei a, tuoding a, a neo, a lian kichil ding khu silpoi maw mama ahi kachi utt hi.

I Zogam a, social protocol hoitah kinei lou hi chi leng Ka gen khial lawm2 diei mawh Ka chi hi?! Social protocol kachi na in, "Khawtang ki vaipuoh ding dan leh ki thunun na ding a juiding lampi or Dan igen uttna ahi hi. Mihing pen dih leh hoi bukim ki umlou hi. Koima bukimlou a, Pasian tapa na ngawn bukimlou chiin mihingte soisah in um hi. Tuojieh in bukim na tawh mihing jatat ding kihileh, a ki jatat ding koima umlou hi. Tuojieh in, khawtang kivaihawm na, dam na ding in, tung a mite jatat dan thei leh vaihawm te jatat dansiam khu silpoi maw mama khat na hi hi. Lekhasimna a sangtah a jawh jieh leh certificate hoipipi neijieh a, a theipen na kihi khawllou in, ijilna (profession) a specific tah in Ithei chimanthu ahi hi. Ahijong in, hinkhuo lamjawt na a, tung a mite theitan leh phuhna tan kitheilou himhim ding a, Ithei taah jong leh, amaute khu tung a mi ahina jieh ua, jatat ding ahina goutan khu Pasian in a pieh na hi hi. Tuojieh in mihing ten tung a mite ijatat theilou leh Pasian silpieh nelsia kisuoh ahi ichi utt hi.

Ki jatatlou na in, theilou kal in, society na nesia a, society sietna ding a mutheilou lungnou hat mama khat na hi hi. Mihing te pen, isepga chiet neh ding a Sian laitan na kihi a, "Piljieh leh theina jieh a vangpha na kihilou in, angsiampa lungkim or kipahna jieh na hijaw valong hi" Tuojieh in, Piljieh hilou in, I code of conduct a Pasian na lunglut jaw na hi hi. Hoitah a leitung peijieh I ngaituo ngetngut sam leh leitung a pen ngaisang ngianguo ding umlou a, simmaw thei ding umlou hi. Mihoilou chia imusawi/simmaw leh mihoi chia I ngaisang mite jong ahina tah uh thuh tah a ingsui juileh tuobang a ngaisang ding leh musawi ding mi umlou a, Amau position a ding hilei tuobang kihi veve thei ding ahidan mukhiet thei in um bang hi.

Mihingten I hinkhuo a, hasatna leh nopsahna kituoh chiet a, buoina tuohlou mihing ki umlou hi. Ahin, tuo hasatnate I lahdan jil in ihinkhuo kitawl jel in kal kisuan hi. Tunin hoina jieh a dam ding kihi leh adam vang mama ding a,jong umlou maithei hi. Hoi bukim ki umlou a, bawl khielna nei vihve mihingte na kihi hi. Mihing khat in a hinpi mikhat hoilou na mit tawh a ett jing theileh, ama (mimal) a ki ett tha poimaw mama khading hi. Bawl khiel isah mama pajong I dem masang in, bang ding a tambang sil a bawl ahia?! chite suikhiet masat sil poimaw mama khat ahi hi. Ei gelteng mijousie lunggel na hilou a, ei pomteng mijousien pomlou hi. Ajiehpen, mihingte dutuidan kibang lou a, Mel leh puam kibang lou hi. Tuojieh in, ngaidan kibat loujieh a migilou kihipai lou a, mihoi jong kihi pailou hi. Amabou , mihing ten, khankhuo dawl a juiding leh bawl ding um a, tuote bawl ding khu silpoimaw mama khat na hi hi.

Leitung a pen, ei uttjieh a, thupi ding, lalding, hau ding na kihilou a, Pasian lungtung na jieh a tuote muding na kihi jawh hi. Ka pan angna thuhil khat chu, "Ei ihoi leh mi eitung a sie teitei lou hi chi hi." Genbeh ding umlou a thudih ahi kachia jong dihtou jel ding hi. Mihingten, mikhat imuda jieh a, kiam ding na hilou hi. Leitung a, a vangsiet huoi mama khat chu, "Pasian tungding mite deh khah na hi hi". Tuobang mite pen, eideh a kia ding na hilou ua, ideh tan a Pasian in a Tawisang ding na hijawh sawp hi. Pasian in David lengding in sathau nu a, phatuam ngaitah in Kumpi Saul in dou in thasawm hi. Kumpi Saul in aha doutan in buoina tuoh a, David in Kumpi Saul pen, Ama thatsawmpa hinan leh jatatna thupi tah pie semsem hi. David in Pasian sathaunu Kahi chiin Kumpi Saul simmaw in doulou a, thupi tah in jatatna pieh hi. Kumpi Saul dihlouna gen ding hileh tam mama ding a, sitheina khop gitlou na tampi nei suo ding hi. Ahijong in, ama hina kisuangpi lou in, Ahina tawh jatatna pie hi. Tuojieh in, tung a mite khu ahoina leh pilna jieh a jatat ding na hilou in, jatat ding ahjieh ua, jatat ding na hijaw sawp hi.

I Zogam a, thei kisahna jieh a, tung a mite nuoisie na sang mama a, Bible in, "tehsiete ding a a thupina uh khu a samkang uh ahi" china jenpi. Eiten, Tehsie sip awh! Tehsie thulah Lou! Kichi a, Pasian in thupina ding a a pieh a samkang khu ki jatat piehta lou hi. Tuojieh in, I nam, I gam a, tung a mite jatatna khu practical tah ibawl lou ua, ikijil lou uhleh pen, I gam tusang in buoijaw ding a, Siam chuptheilou nam kihi ding hi. Tudin mun a, I gam a group fighting, social media akidem na, politics a kituohlou Nate khu bang dang jieh hilou in, ki jatatna dai hiei hiei tahjieh ahi hi. Tuojieh in, ki jatatna umlou in I Zogam in siet lam mawnaw ding a, tuo min innsung, vengsung, khawsung, nam sung hing nesia ding a, lepguallou sietna in, I Society Kang sie Jing ding hi. Ki jatna umlouna gam a, khantouna, masawnna, kituohna umlou a, sietgawpna in jelsuoh hi.I gam in I social protocol uh I ett phat uh ngai mamata hi. Nam lian ichite, ettsahna ding in Meitei, Assamese, Hindu etc te sung a buoina umlou hilou in, tung a mite jatatna dan hoitah a nei mite ahiman un a society uh peihoi a, a tamtuuh un a gam uah buoina umlou na hijaw hi. I gam a, tung a mite jatatna leh ki jatat tuona systematically a ahing umchiang in gen ngailou in I nam I gam hing chidam ding hi. Tuokhu Pasian deidan jong na hi hi. Tuokhul Pasian thupieh juina ahi ichi utt sawnsawn hi. I Zogam khanna ding leh damna ding in, tung a mite jatana khu social protocol a hoitah a nei ding khusil poimaw mama khat ahi ichi utt hi, Nang bang e na ngaidan?!.

© Copyright 2024 - ZOGAM.COM. Designed by NemaGraphy.