Lawmlawm Tel Mai!

Lawmlawm Tel Mai!

Gelhtu: K. Lianthansang

Ka pa’n a TATA khedap taw siatna thuap in meikiang ah tu a; kei leng moja (muja) bunkawm in meikiang mah ah ka om hi. Ka moja a nitluat ziak a gaw sim gipgep pen mei a hailum masa lou hileng a uih a maimai kei ding. Zawngtah veih uih a chihsekte un leng a tuk kei. Huchia ka om lai un ka nu bel amah-le-amah a seng kisuan in vai kuankhe ding in konglam manohta hi. Zinglam dak 7:00 khawng hipan mahleh, “Vai nanung hih gige le nuamlou ahi” chi kawm a kongpi a kan leh, hulliap tau tung a ak bubah a akpi op hong lengkhe chet hi. Thil awlmoh hau chih mahtak, hong lutkik thak in, ak antah ding in Covid-19 natnahik panpihna antang kihawm, suanghum tampen phailel a ka koih uh hong phaam hi.

A kuankhiak nung in a phone hong ging a, “Na nu’n le a phone mangngilh nawn zel ahi maw, lou lam le network hoih a, ken zelzel di chih kigen-gen a…” chi’a ka pa’ pau sung in phone ka va laman hi. Aw ngaih (loud speaker) in ka koih a, number vuak apan hongpai a hihna ah kua ahia chih leng ka thei kei. “Hallo….” ka chih toh kiton in, a langkhatlam ah haam sim kawm pialpial hileh kilawm awging khat hong dai zot in, “Eeee…Mualnuam a om Khannu ahi hia?” hon chi a, ken leng “Mualnuam a om Khannu hilou ka hi, a tapa ka hi, Mualnuam a chu om thou” chi a dawn ding in hoihsa mah leng, hoih ka sa keithak guih a; ki-withdraw thak in, “Himah ung ei, bang chisim e…koi a kipan ale?” chi in ka dawng ngal hi. ‘Nna hon pedek khawng a dia aw, hon pedek hileh lou nasep tawpsan in hon nna piakdek pen ka la diam?’ chih khawng ngaihtuahna a honglut man zaw hiven!

“Koi a kipan e kichih himhim, bat ngaihsak kei na uchia? Bang chisim e chihchih ngai nawnlou, i kihouna uh omsa pen hong subuching meng le uchin chi a hon hilhdek ka hi” hon chikhe zauzau hi. Ka pa’n, “Bang vai a, bang bat ale agen. Na nu’n houh inkuan’ theihpihlouh a bat ana neigu hia leh?” chi in lamdang sakmel tak in hon en hi. Ken leng, “Bang bat e na gen?” ka chihleh, “PM-KISAN apply hilou maw? Huai a sum lut mahmahta di ahi, Rs. 2000 lak a a kimkhat Rs. 1000 kou hong piak teitei ngai di ahi” chi in, aw khauhsim kawm in hon gen nawn hi. Tuma lam a ki-ensak a ava zin, hong tunkik in, “PM-KISAN le k’on hihsak ngal a, sum a lut chiang a asaitute Rs. 1000 piak ngai di ahi” chi a, hon gen ka ngaituahkhia hi. Ken leng, “Awle, k’on check di ua, a lut leh ka hong pe di uh aw” chi in ka kipha-koihkhum uhi. Va pelou bang hi zenzen le ung, ‘sum bat ngaihsaklou, negu, maituam a kuate hiam gawtsak ek di’ chih khawng ngaihtuah doudou le uh kilawm!

Louna semte panpihna sum bat lah piak ding om, a lut leh lutlouh lah message bangmah kimulou a hih chia a check didan kithei mawk lou zel. Lut ding a ngaihtuah kawm in, ka pa toh loulam zuan in ka kizuikhia uhi. Vuahmal phiin sim nilhnilh a hihna ah, lampi bang leng a naal mahmah mai a, TATA khedap taw, ball boot taw bangmai a ling nei bang zen a thuap phon nimnemsa a hihziak in kitalpaih ding bel a lauhuai kei. Pasal lampai chih mahtak, minute 20vel ka pai nung un, ka nu ka delhpha suk uhi.

Ka lou uh a gamla zaw, Km 20vel a gamla pen a kuandek ka hi ua, lou gamla lamte giak vek sim a hihna uah vaikuan muh ding mi a tam lawmlawm kei. Midang mulou tuk ka himai uh. Lou tunkuan in, vangtahhuai tak in ka nu hong kitawtah a, a khut delhkhum kha a hihna ah thouthei zoklou in om hi. Ka pa toh phong in, vangphathuai tak in naksam hiam in a om kei a, pau leng a pauzou hi. Himahleh, a khut a taang thei kei, a veilam khut ahi a, na sa in liing keuhkeuh zozen hi. Ka pa’n, “Khua ah kik lehang leng, Damdawi Inn hawmpi ah bangmah hihtheih tuanlouh di a hihna ah, lou i tung photphot ding ua, huai chiah ngaihtuahdan khat nei ni..” chi in, awl in loubuk chu ka tungsuk uhi.

Ka pa’n daktol hihna hon len in, ka nu’ khut hon hektuah mialmial a, “Hoih mai inteh, a hek kha zek a hi” chih toh thuah hi. A thudan himhim in gen maimai le, thukalzeh a hihleh leng hi ding in. Singtang i chih, damdawi zuakna neite bang ki-daktol bawlsuk pah, amau leng luna a hihleh hiaite, sungkhoh hiaite, khosik hiaite kipe tangpi chi a ana thei sam uh a hih chiang a, hon piakpiak uh tuh thumang tak a nek a, ginna toh dampih zel tuh kihimai ahi. Huaibang deuh in, ka pa’n leng HTBB (hihtheih bangbang) degree nei sam a hihna ah, ka nu khut hek pen bawlsak ahi mai.

Huai suun chu, lou ah awlawl in septheih dandan in ka sem nitum veve uhi. Nitak (ni tumkhin) inn tung, ann nekzoh in ka paneute khat mi zuutthei a chih uh kiang ka naih ngal ua, aman leng a hihtheih tawp suah in ana zuutsak hi. Ni bangzah hiam tuadan a ka kizutsak nung un leng a phatuam tuan kei. June ni 8 a a suknat, a damtheih ngeilouh ziak in, June ni 16 in Lamka lam ah ka zinsuk uhi. Louna semte panpihna-bat neih bang le phawkpha kei zel hang. Lamka zin hunlem a la in, balance check sak a, a lut leh lakkhiat a, bat piaksiang ding chih leng ka plan lak uah tel veve hi. Khut nat pen a pipen himahleh, meisel khat a lui nih salh sawm chu ka hive ua.

Lamka ka zuansuk ua, gari sung a laizial tepkhu luailuaite ziak hi sese lou in, ka nu’n gari a khampha mahmah hi. 2000 kum a, Singngat khaw kiang a ka tuanna gari uh a siat lai a, Rs. 800 tak ka mansakna mun uh ka tun un leng a mitsi den a, hunlui sutpih nuam mahleng ka phawng nuam se kei. Laizial tepte lah va khaam nadan omlou, “No Smoking” chih kitaaklou a hih maimah chiang a zalentak a tep uh a himai. Teptheihlouh a hihdan kitakna ah leng bang phatuam lua zaw hikei. Secondhand van ngen silh kawm a, secondhand laizial khu diik bang leng kituak kawikawi vanglak; tuap lam toh a kituak law vak kei ding uh chih man!

Lamka ka tungsuk un guhlam siam khat kiang ka naih ngal ua, “Kare, hong zekai dek neive uai. A guh khaang a, kikhen ahi, huai bawltuak masak ngai di. Zingchiang a leng nong hoh zom ngai ding ahi” chi in, hoihtak a hon bawlzoh in, mauphel in hon tuamsak hi. Ka nu kiang ah, “Ka pa’n a bawltuak zoh nung a leng ka paneu in bawlnawn a, huchia le a hihna tak khoihkhaklouh a om nilouh hi a, tun chu lungmuanhuai mahmahta e” ka chi hi. Huai kawmkawm in, “Khotang siatna bang le, a point tak khoih lou a, a pawtham kia buaipih nilouh i hi uh. Kholak a khotang siatna bawlhoih di vual hilou, insung a, Pathian thu toh kichiil a, inkuan chih a hong kipat a, bawlhoih a hih chiang a amah a khotang hong hoih mai ding ahi” ka chih dek leh, ka nu’n hon chihkhum man hi.

Khut tungtang pen hong dam mai di’n koih le, bat lampang pen ngaihsak a hunta. A ni nawn zingkal in, “Bank a vapai a, sum va check sak di adia aw?” chi in ka nu’n hon dong hi. Ken leng, “Huai balance check di neng hilou maw, huai neng in a semte va subuai nilouh lou e, kisathei uh i chihleh, alou theilou ahih chiang chauh a vaphak ding ahi. Tu, Covid-19 kithan lailai in, huai neng hih din bank vapha lou e” chi’n ka dawng phanphan hi. Ka nu’n leng, ”Bank phalou a na hihtheih ding leh hoih sem” hon chi hi.

Internet kinei sam a hihna ah, lutloupi sum lakhe dia va kuanthawn theih chi in, ‘SBI QUICK’ toh kisai google ah ka zong ngal hi. Balance omzah, sum lutdan khawng theihtheihna dingdan om dindian a, huai ding in bank account toh mobile number kizom pen apan registration hih masak ngai hi. A masapen in, ‘REG<space>Account Number’ gelh in, 09223488888 ah ka khak masa hi. Call tungtawn a balance theihtheihna ding phalna message hong lut tak in, 09223766666 ka call a, balance omzah message ah honglut zui ngal hi. PM-KISAN hong lut leh lutlouh theinuam ka hihna ah, 09223866666 ka call nawn leh, lut a hihdan muhtheih mai ding in message mah ah hong lut hi.

Sum lakkhiatna di lam leng a buaihuai kei. Aadhar Card toh account number kizom a hihleh awlsam tak a lakkhiatna leng om a, huailou in ATM card neih nakleh, ATM Booth a va kizop nilouh sang a awlsamzaw a lakdan leng omta hi. ‘P.B Variety Store’ kichi, Lailam Veng, New Lamka ah leng baihlam tak a laktheih a hihdan, Zogam.com leh Phualvatime a hong ki-post ka simkhakna leng om hi. Huailou in, ‘ZD Tele Center’, Chiengkawn Bazar ah leng laktheih a hihdan Zingdaitui group a hong ki-post leng ka simkha hi. Sum lakkhiatna lam buaihuai lou a hihdan, a tung a ka gen deudeute pansan in ka nu’ ka theisiamsak hi.

Sum chu ka va lakhe ngei ua, bat piak di pen piakkhiat siang zok ut in a piakna di mun lam ka naih uhi. Mask hoihtak in ka thuah ua, lampi ah natna hik in honna boh di venna kia hilou in, leivu khut ziak a hitan ding leng naktak in hon veng hi. Amun ka tung ua, “Mualnuam apan Khannu…” ka chi ngal hi. Hon en gemgam zozen ua, “Thil i hon saisak leh ngaihsak pahpah un aw, en leng hiai nengneng a sum i muh netawm i hi” honna chi uhi. Ka dawng se kei. Singbul mah bang in pau hetlou in ka nu toh ka ki-entuah liakliak lel ua, Rs.1000 chu ka pekhe toih mai uhi. Panpihna bat!

Neu apan mask i thuah zongsatsa leng hilou a hihna ah, mask pen ka laikhe nak sek hi. Hon hahthiai khum hiam, hon khuh khum hiam a hihkei uleh hu la phot mai ni chi in, huai hun in leng mask ka kaikhia hi. Mask ka lakkhiat tak in, amun a omte ki-entuah gualgual ua, ken leng nuam salou in ka kaitou nawn hi. Ka paikhiat un, ka lut tung ua pau zauzau pa’n, “Mask thuah chin a, hon kitheilou eivoi. Hi, hiai Rs. 500 kon leh di uh, nang na hihlam kitheilou a, ut teng honna kigenkhumkha aka” chi in, ka sawl leng hilou in, kisuanlahna ngaihdam hon ngenkik daidai hi. “Kei ka hihziak in Rs. 500 ka lakik deidai tuankei ding. Midangte na bawlngam bangbang un hon bawl zaw un, louna i semkhawm diamdiam ding uh. Pawlpi makai hihlam theihlouh ziak a kampau kilawmlou neihkhak pen ngaihdam i ngettheih bang in, pawlpi makai hiloute tung ah leng ngaihdam ngenthei lehang..” ka chisuak doudou kha hi. Ka nu’n, “Lawmlawm Tel Mai, huai tantan va genkaina di thu le om ka sa kei…” honna chi hi.

Louna semloupi lounasem dan a om in nektheih teng nek sawm, a sem taktakte a dia buaihuaina tun phet. Buh lakdan theilou phet hilou, singtang nasam a leng hoh kha ngeiloute nasen leng solkal theih a lounasem hi veve. Nu leh pa louna semloupi sem dan a gelhlut in scholarship la ziahziah, piangthak hiloupi piangthak dan a kikoih nilouh. Hiai vai ka gen chiah zaw, lawite toh SDO Office a suaikaihman Rs. 20 pe nainai in, a khonung a ka va ngetkik chiitchiat lai khawng phawk ing. Huai a suaikaihman sum latu in suai a kai sawt man kei, taksa hatlouhna nei in a taang in mi kuansakta hi. Louna semloupi louna sep i utluat uleh semkha taktak maimah lehang kisik law ding i hi uh. “Mi’n leng a hih ve uale” chi a mi hih ziak a hih i hihleh zaw, nga sisa, tui in a utna lamlam a a taih bang lel a hinkhua zang hikha ding i hi.

Inn ka tungkik ua, lou nasemlou panpihna mute a tamzaw’ hih didan limchiing ni chi in, aksa ka lei zeih uhi. Aksa chih ka genkhakleh, nikum lam in saptuam vai ah tuailaiten aksa a ser (kg) in zuak ua, kou leng panpihtheihna chi in ser khat ka na laksak uhi. Ser khat chi a ka lak uh, a khonung in, gram 1000 chinglou a hihdan ka theikhia uhi. ‘1 kg = 1000 gm’ chihdan khawng i theihna sawt naikei mahleh, practical a zui taktak hong tawm hiaihiai toh kituak maimah hi. A khonunglam in hong zuaknawn ua, ken leng, “Kg 1 = 1000 gm hilou khawng zaw ka deih nawn kei mai uh” ka na chihsan hi. Aksa genkhak leh gen di tam hong lutbeh lua a, huan le huanman kei dek hang. Aksa k’on huan phot di.

0811 – Ka Kipak – 2020

© Copyright 2024 - ZOGAM.COM. Designed by NemaGraphy.