TULAI TRIBAL MOVEMENT VELCHETNA

TULAI TRIBAL MOVEMENT VELCHETNA
— Lian Samte

liansamte

ILP tuh Meitei policymaker te (underground te ichi mai diam ah) thiltup guitunna (culmination of their political vision) ahi. 1980s lai a kipan, houchik, Meitei vernacular high school level a compulsory ding chiin hon pan ua. Huai tuh Meitei hel te hong kipat saan lai vel ana hi di dan eihchu. Deih lawtel di'n hon gingta kholkei le uh le huchitel a nial dia tuh hon na gingta lou uh hi maithei. Himahleh, a tup uh ana mu paisuak kiukiau thei heutu i na nei sam ua, tua te makaih in i na doudal uhi. Tua heutute muhna fel mahmah ahi ding e. Meitei pau zil malak ah, ipu-ipa a mahni kivaipuak leh tawndan, ham-le-pau kichian nei ihihdan thu te a hah gen thei mahmah uhi.

Sawtlou nung in tua i buaipih lellel uh, MLR & LR Act kichi hong gingtou zui ngal a. Tua leng kinang tou pah charchar hi. Huaiziak in, tua ibuaina tuh tu-le-tu a hong suak khia hi laizang lou in, meima kumlui hong natsuak thak chihdan ahizaw. A tunglai in bel hichitel in mipi'n kiphawk lou a, heutu te'n a poina a muhphak ziak lel ua ana kinungthuap cheuhcheuh hilel zaw hi. Tu'n ahihleh, i mit uh hong vak hia, ahihke'h luang kikham hial ahihziak hia, huai hunlai sang in i serious zaw ua, i hahpan zaw mahmah ta uhi. Adantak a bel thuthak hi hetlou, thului pi khat hizaw hi.

MLR & LR Act deihlouhna thului pi ahihbang in, a thu hong gin tunglai a MLA te tua MLA lellel bang leng a om. Huai hunlai in ana doudal kei ua, tu'n leng a doudal tuan sam kei uh. Huaiziak in, hiai Act in bang gen a bang genlou chih theilou a suaikai kha chih bang tuh zuauman ahi. Theilou taktak ahih uleh bel mipi ai-oh dia lunglutna neilou, chinlou chihna himai. Hichi kan a mipi confidence lost chih a om thei nawn kei ding. Huchi sa a le kitawplou lai uh. Hiai tuh mipi maitang chilphih toh kibang ahi.

Hiai Meitei policy ichih pen dan toh kituak a puaksuah theih ahihlouh man in helte zang in hon pan khia ua. Huchiin, helte mapatsa tuh 'mipi aw' bang in hong ging a, dan toh kituak dan a take-up in om a, Manipur Assembly tan ah puaklut leh pom in om laidep hi. Mi'n hel a neih uleh hichi dan a zang uh eive.

Singtang helte leuleu bel, mimal kal thu peuh, khotang thu neuhneuh leh issue neu chikchik a pau khe vuat sek uh abang leltak. I kisuneu lua uh ka sa. Mipite'n le a huai di kan a zatna ding theilou. Guta delh di, bat sik di peuh a zang ut pawl bang le ki-om lai di a'ihbang. I purpose uh neulua aka. Hiai nengnawn te khawng tuh youth, social, church, police leh philantrophic organization te sepsuah di aka. Thuneihna tengteng iva huai luat chiang a le kineu nuam zaw a ve aw.

Public movement om himhim chiang in helpawlte gen khak louh theih ahikei. Behind-the-scene a phutu force nasatak ahih miau ziak un. Eilawi case ah bel, public kiphin, makai (MLA) leh helpawlte'n support lou or silent observer dan a om san maimah. MLA leh helpawlte tuh mipi ziak a power tawi thei ahi ua, mipi te leng MLA leh helpawlte ziak a masawn ahi uh. Football team pangkhawm theilou (combination hoihlou) te ibang ua, zoh kinei ngeilou ahi.

Mipi kiphinphin, MLA te mang hiau. Mipi'n kitawp dia phu, amau a omna ua gal et phiuphiau. Ash, chihlouh theih ahhikei. Theilou taktak mah ihi uhia, mulou taktak mah ihi uhia?

Adiak a Zomi lam te a di bang a phur huai lawtel. Aziak tuh, i thupi 'Reunification' toh kituak law ngal eivoi. Hilele, Pawlpi lam te'n amau muhdan leh tupdan kichian tak nei le ahi maithei uh. Huai gingta lou leh makalh bel ka hi zenzen kei. A polawng a ei muhna lel kigen ahi zaw a, a thukzaw thei ahihman un hiai tungtang tuh a mawk mai a a thensak uh a gintak huai kei. Reunification chih thupi a neite a di'n hiai kan a golden chance 'piang ngeilou, piang ngei nawnlou ding tangtawn in'. Ei a te'n le haih mahmah kei unteh. A hon paipih sawm dan uh i muhphaklouh ziak ahi zaw di. Lungke pah kei ni.

Amaherawhchu, mipi'n bel lametna san luat ziak in a mel uh kimu ut ahi ding. A hong kilatlouh chiang un a tung ua kikhase mawk dan a ve. I lamet louh te tung ah kikhase theilou hi. Huaiziak in, hiai tungtang thu ah tuh akua-akua kimohsakna ding om in ka theikei. Kihawmthoh, kideihthoh lawtel lam kihizaw dan eichu. I MLA te bang le a mudah hi zenzen lou. Hichiin hon hih kha le uh zaw, hichizaw di hi a, chia lametna i neih ziak ahi zaw. Huchi nalailai hon ngeingaihlouh chiang ua tuh a tupmawng ua hihlou uh ahi chihlouh theihlouh hong bang chihthu lel hi.

Bangziak a heutu te'n i issue uh hon huchi neglect uh ahi de aw?

Hel lam te chi le lah huchi uh. MLA te chi le lah huchi uh. Mipi kiphin mawk tuh, kei muhdan in ekkum lubei a ek lum hawl bang maimai ka sa. Makai bangchi zongteng in hon pi le uh leng power tawi taktak nih (chess bang hileh, a Queen leh a King) te'n hon support hauhlou uh chu, lohchinna ding thu omlou hi.

Huai chi kawmkawm in, MLA te tuh election nawn lametna ziak a ki-resign lou ahi di uh, chimai ni. Power tawisa a campaign leh power nei (nai) lou a campaign a kikhe tel a eive. Helte lah state leh centre maipha leh hamphatna a muh hoih laitak uh ahihchiang a, hiai te pampaih ngam mahmah di un a gintak huai kei. Govt. in lah support, mipi'n lah support, the best of both worlds, a neih laitak uh ana hi laizang a dorh haksa uh aka.

Hilele, a hih di dan omlou zaw ahi zenzen kei. MLA te bang tuh a kitawp ut kei uleh mipi'n public renunciation bawl theih ahi. Huai tuh kitawp toh kibang ahi. Kitawp sang a le zumhuai zaw. Ei a teltu mipi te'n deihlou, amau ei a dia representative hi nawnlou, chia public notice bawl ek mai di aka. 'Huai tan hial zaw' ichih zel (di) uleh bel mi kitawp dia i phutphut di uh hilou. MLA te khutsung a pan ne i tamziak ahi di. Election le a naita a maw. Helte bang le huchia public rejection bawl theih aka. Hilele, a lauhhuai bel, amau thau tawi unchin, hon ban kaplup mawk le uh buai huai di. Hilele, a thautang uh tuh bei thei thou hi a. Bangteng hileh, sisan naisan kisuahlou a i om tuh a hoih pen ahi. Sisan baang khut tuh amah khang leh a tusawn-tasawn tan in a hampha ngeikei. Huaiziak in, 'dougal kisiah kei ni maw, gamlei it vang in' (V. Siampu).

Huchikawmkal ah, eimi te tuh 'idea' hau-a-hau, kuamah 'idea' la theilou te ihi ua. Poi sim akhu. A idea nei taktak di te'n genlou, a genlou di ten hau-a-hau. Huaiban ah, kidot tam di ahihlai a pautam di kikham thethup. Kei muhdan maimai in, hiai hun bang tuh i resource tengteng uh, chihbel, i mipil misiam tengteng uh kaihkhawm a, think tank bawl a, driving force hattak bawl hun ahi. Mi khat leh nih pilna a suak ding vual ahikei. We need more heads. I hihkei uh chihna bel hi zenzen lou in. I kiphinna uh kha khat val ta. Roadmap leh charter kichiantak le nei nailou hilou imaw? (I strategy tengteng puankhiak vek pahpah di chihna hikei lele). "Heutu te Delhi va zin uh," chih tan kia a pha nawnlou. There must be concrete vision and policy. Chi lailai zezen, sorry.

I mipil misiam teng uh tutkhawm sak hun hita ka sa. Public consultation bawlbawl in gen a neikei. Public decision lak a hithei vual ahikei. Public bel 'the weight behind us' ahi. Mipi le tawlgawp thei. Student te maban di le mial. Public power over-use khak theih. Student te amau thutum a kiphin, nupi te le huchi bok. Papi te le annhuan ning gawp ta! Coordination lack deuh ibang uh. Huaiziak ahi, i mipil-misiam te dong nailou hi di ihi ka chihna. I dong kei uh chi bilbel bel hilou. Dong tawm deuh himaithei. Or, alehlam ah, i mipil-misiam te le hong ki-offer tawm deuh uh himaithei.

Tua ILP brain ichih zezen pa bang le India pumpi a theihphak Advocate khat hitel eivoi. A helte un hiai pa zang fuh mahmah uh eive. Ei a te'n le i laisiam/mipil te a guktak a zang lua le ihi maithei. Tuabang ahih leh tuh hiai mipa pilna (muhna) mupha dek lou chihna i ve. Football ah Brazil leh India kisu le uh, huai toh kibang geih. Ei India.

Ash, gen ut tam law lai...hilele article sau gawp zel. Awl in sun zom zel mai ni.

Tawp chet.

—08102015/0730hrsfriptplwb—

© Copyright 2024 - ZOGAM.COM. Designed by NemaGraphy.