Kha Thum Sung America Ah

KHA THUM SUNG AMERICA AH
(5 May –29 July 2015)
By Rev. Dr. J.M. Ngul Khan Pau

jmpaupu

Tukum tuuk sungin America ah ka zi Dimnu leh ka tapa uh a u-zaw Daniel Gin Sian Mung tawh ka zin uh a, 5 May 2015 niin Denver vanlengtualah ka tapa neu-zaw Toshi Thang Lian Mang leh lawmte'n hong na dawn uh hi. America a ka zinpi uh Thawn leh Liannute' innah tung suak ung. Amau ka zin simun lupna hong awnin a nuam theithei dingin hong vaihawmsak uh hi. Ko innkuan kimuhkhop loh zawh kum guk pha zo a, kum guk sungin ka khatvei kimuh khopna uh hi a, manglam tawh kibang hi.

May 9 ni-in Toshi Thang Lian Mang in Bachelor of Art in Music a zawh ni hong tung petpet a, Colorado Christian University adingin Convocation progam a 100-veina hi. Hih lungdam ni ah ko tawh hong lungdampih dingin ka zinpipa uh Thawn leh a tapa Thang Sian Khai, Denver Zomi Community Church tangin Sia Sangpite tawh ka kithuah thei uh hi.
Thugenna biakinnte:Topa hong hehpihna leh makaite deihsakna tawh Zomite omna mun tuamtuam khua tuamtuam ah thugenna hunk a zang thei a, ka lungdam mahmah hi. Tuate in: Denver ZCC; Myanmar Abundant Life Church, Pasadena; Zomi Community Church, Lincoln, Nebraska;Zomi American Church, Kansas City; Zomi Mission Church, Baltimore; Siyin Burmese Mission Church, Frederick; Evangelical Baptist Church, Baltimore;Zomi Community Church, Columbus; Myanmar Zomi Baptist Church, Tulsa; Zomi Christian Ministers' Conference, Christ's Church, Tulsa; Zomi Pawlpi thum kigawm Fort Worth; Zomi Community Church, Fort Lauderdale; Chicago Zomi Community Church ahi hi.

LUNGSIM HONG LAWNGDIAKTE
Tutung khualzinna panin ka tuah khak leh ka muh khakte tungtawna ka lungsim hong lawngdiakte a banban in kong gen nuam hi.

1. Crusade panin Cialpi lehGupna Thugenna: Tuhun ciangin "crusade"cih kammal kizang nawn lo hi. Ahang pen hih kammal tuhun ciangin Muslimte'n zadah mahmah uh hi. Kum 1095 panin 1291 sung Khristian galkapte'n Jerusalem leh Gam Siangtho lakkik nadingin giatvei tak na do uh hi. Muslimte khut panin a kilakkik tak ciangin Jerusalem khuapi sungah sisan hawktui bangin luang hi. Hih kammal in a beisa hun a Pasian min tawh khutkhelhna leh hiamgamna hong phawksak tawntung hi. Tua hangin tuhun Khristian kipawlna in hih kammal zang nawnlo uh hi. A gentehna in Campus Crusade for Christ leh Every Home Crusade cihte'n amau pawl min uh zong khek khin uh hi. Tuhun Muslim hiamgam leh ngongtatte'n Khristiante tungah crusade hun lai nong bawlsiatna uh thukkikna ci-in galbawlin sihna tampi in na thuak uh hi.

Ahi zongin Zomi sungah hih kammal i zangzang lai uh hi. Khristian kipawlna leh Pawlpite'n zat dingin kilawm a sak nawn loh uh ahih manin en zong zang nawn kei leng hoih kasa hi. Nidang in "Evangelistic Campaign" cih zong zattangzang in kinei a, campaign cih kammal zong galkap galdona ahih manin tuhun ciangin kizang mengmeng nawn lo hi. Khalam galdona icih hangin a za mite'n khalam thu tawh na za loin leitung thu tawh na melhkhawm in tangthu ah Pasian min paulamin kithahna galdona phawkna in na zang thei uh hi. Tua ahih manin Zokam tawh i zat Cialpi leh Gupna Thugenna cih bangin zang thei leng a hoihzaw tam cih ngaihsutna pulak in kong hawm nuam hi.

2. Innkuan Sung Buaina: Gamthak i tun tawh kitonin innsung buaina hong tam mahmah hi. Zogamah i om lai-in a buailo i hih loh hangin tuhun ciangin nupa kikhen, kiho nawn lo hong tam semsem hi. Gamthak ah nuntakzia na kilamdang mahmah ahih manin innsung kizopna leh nupa kikal thu zong na tuam hi. Adiak in America gam bangah pilna leh hauhna tawh nungta mite'n amau leh amau a kivak zo lo ding mi om lo ahih manin numei hi-in pasal hileh 'nang nong huh loh hangin kei kivak zo leling' cih lungsim tawh gamtang baih pahpah uh hi. Tua lungputzia in Zomi sung zong hong lawhkhin zo a, 'kilawm kei','nu leh pate zahtakna beek tawh','i tate hehpihhuai' cih nate hong tawm mahmah khin zo a, 'kei nopsakna', 'kei ut bangin ka om theih ding' cih lunggulhna in innsung leh mimal nuntakna ah mialna hong tunzo hi. Southern Baptist Theological Seminary ah Family Counseling thu tawh Ph.D. a sinlai Khamkhanchin Ngaihte kiangah America gam nupa kal buaina nang bang ci-in na mu hiam cih ka dot leh, "My feeling," "my right," and "my privacy or space" cih bang lian lua hiding hi hong ci hi. Mikangte mizia mah tawh kibangin tuhun ciangin "kei deihzia, kei duhzia" cih ahi zongin, tua bang lungsim tawh nuntakna hong lianlua mahmah khin zo, "nang deihzia, nang lunglut lam" cih tawm mahmah khin zo hi.

Tutung a ka thuzak khat uh pen America gam tax return file zawh ciang kumpi in huhna sum hong piak tawh kisaiin nupa sungah buaina hong tam mahmah hih tuak hi. Nu leh pate' ki-awlmawh ciat a, sunghte leh tekte piak loh leh piak hamtang bang hong om ciangin nupa kikalah kitheihsiam lohna hong lian mahmah hi. Gamthak tungte adingin huh ding tam mahmah ding hi, ahi zongin sum vai pen kihokhawmin i kitotpih leh zong kitotna in i zang zongin a simthamin pia sim cih bang om kei leh deihhuai hi. Nupi khat in ka pasal in kei nu leh pa sum khak ding hong phal het lo hi. Kei zong a simthamin khak ding cih bang ka ngaihsut hun tam mahmah khin zo hi, bang cih ding ka hiam hong ci hi. Nupa khat in amau zatzia a genna ah nu leh pate sum khak zah kikimsak denin damlohna thu a om ciangin tua a damlote tua kha ading khak uh hi. Zomi papite'n zong i zite ei a hikhin zo ei, ei thuthu hita ei cih bawlloin amau zong amau pianna nu leh pa awlmawh lua sam ahih manin a tawntungin ahih theihloh hangin huh theih bangbangin huh khawm dingin hanciam huai hi.

3. Manna Maw Ahih Keileh Kumpi Huhna:America kumpi in refugee min tawh hong tungte huhna in food-stamp na pia hi. Tua tawh nek leh tak kicingtakin ngah uh hi. Innkuan tam leh tawm tawh kizuiin a sum tam in tawm hi. Food stamp pen ei lam thugen pawlkhat in kilungdampih lua ahih manin manna cih min kivawhsak kha hi. A khawnkhongin kingah ahih manin ei lam panin ngaihsun leng manna cih ding tawh kituak mah hi. Ahi zongin tua food stamp hong kipiakna sum pen America a teeng khinsa mite'n siah (tax) ginatakin a piak manun kumpi sum kikhol ahi hi. Tua lam panin en ding hileng mite' khua-ul suahna ne i hih lam phawkhuai mahmah kasa hi. Tua bangin kumpi tungah siahpiak ding thumantakin na pia tangtang uh a, tuate panin kumpi in mi cimawhte huhnading sum na nei hi.

Zomite zong mi gina ihih leh hih loh kumpi tungah tax mah a manman a piak leh piak loh tawh kisai mahmah ding hi. Mite khua-ul panin sum kingah i nek ciang bekin thupha ngah kisa hiloin ei zong midangte a huhzo hi leng thupha ngah minam i hi uh hi. Mite sepsa lampi, tui leh inn leh lote sungah i ten theih pen Pasian hong angvanna leh hehpihna hi. Tua innte sung panin midangte huh thei dingin i minam i khantoh uh ciangin thupha ngah kihi ding a, food stamp khawng i buapih loh hun peuhpeuh pen eima khe tawh a ding minam i hi ding hi. Tua hun ciangin ei zong khutdawh, puuktaw minam hinawn loin midangte tungah thupha bawl kihi ding hi.

Food stamp pakta lua in nasep gina nangawn zong zong ngam lo bang om; banghang hiam cih leh khasum hoih pian leh food stamp kingah nawn lo ding lauhna nei ki-om cih ka zak ciangin dahhuai, maizumhuai kasa hi. Bang hang hiam cih leh Vietnam gal 1960-1973 hunsungin America tawh a kipawl mite' refugee in America gam na tung uh hi. Amau zong ei mah bangin siamna tawh na tung lo uh a, amau puansilh bek mah tawh na tung uh hi. Eimah bangin food stamp tawh na kivak uh a, kum thum panin kum nga sungin food stamp nusia in amau leh amau kivak minam in kiciamteh hi. Tuni in annsai, company, doctor, nurses, leh kumpi nasep thupi sem uh a, president Ronald Reagan in a thugenna khat ah, exemplary Asian group ci-in na minvawh ngei hi.

US ah mivomte Spanish kumpite'n sila dingin a lutpih uh 1526 kum hi a, tu in kum 500 cing khin zo hi. Kum 500 sung khawng ding a om khit uh hangin food stamp mah a thupi bawl minam in kiciamteh hi. Nasep, pilna zong loin kumpi huhna a baih nono bek lamen in om uh hi. Mivom numeite in pasal tuamtuam panin ta li leh nga bang nei-in kumpi tungah tua a tate min tawh huhna siau uh a, innsap ding, nek leh tak a kipan huhna tua bangin na ne uh hi. Ei zong kum sawmnga khit ciang nangawn in food stamp ne i om khak ding ka deih kei hi; tua bang ihih khak leh dahhuai mahmah ding hi.

4. La Lamah Khangto Hang Ahih Hang Thu Lamah Kibah:Lasa siam leh phuak siam i minam tawh kituak in Topa Pasian in hong pia hi. Laphuak cih zong Kha Siangtho in hong piak a kiphuak leh mimal lunglutna tawh kiphuakte kibang vet lo hi. Zomi Idol 2015 Tulsa a om pen thupi mahmah a, namdangte mai-ah zumpihhuai het lo hi. La lamah thupha i ngah bangin a thu lamah khangto leng cih deihhuai kasa hi. La tawh i gennopte kigen thei ahih hangin a thu in zong ciamtehna kikupna a om kisam hi. Thu lamah i khantoh nadingin doctorate ngahte kimuh khopna bang om thei leh a thu lam zong i pibawl kisam kasa mahmah hi. Sia Tuamung in Zogam panin i mite hong pemsan leh zinkhiate a muh ciangin "Tunnu Zogam" la a phuah bangin thu lamah zong i gamsung haksatna a kipan gam thumna in tun thu bang laibu a kigelh tampi i neih hun kasa hi.

Gentehna in Malaysia lam zui in gam thumna tungte a kipan Delhi, Thailand, Guam cih ahi zongin gam thumna i tunzia haksatna, patauhna leh lungdamna ciamtehna i neih kei leh i theih loh kalin mangngilh hong tam mahmah ding hi. Zomi Exodus tawh kisai kiciamtehna a om kei leh penglam tangthu gen a i gen ding thu hong hih ding dahhuai hi. I haksatna, i thuakna leh hanciam nate ciamteh dingin deihhuai mahmah thute ahihi. Pilna leh hauhna hang hi peuh mah loin gam thumna dong itun uh nidang ciangin khang thumnate bangin tangthu in a gengen ding uh lai tawh kikhum om hamtang leh deihhuai ka sa hi.

Mikangte'n Zogam hong tun uh leh a nasepnate uh lai tawh a gelh manun tuni dongin i tangthu i gelh ding ciangin amau gelhsa mah i neihsun kiciamtehna hi. Tuhun ciangin laipilna ngah hizah om buang i hih leh bang hangin ei tawh kisai thute kinbawl lo ihi hiam cih ka ngaihsun thei zel hi. Greek mite in leitung buppi pilna thu tawh na zeel uh hi. Tua pilna pen kikupna panin hong piang thute hi a, na ngaihsut theih leh zong piang thei ding hi cih tawh hong kipan hi. Leitungbup democracy ki-ukna zong hih bangin thu kikupna panin hong piang hi.Kigensiat leh kitot sangin thu hoih khantohna lam i genkhop tam mahmah leh khantohna a manawh ihi ding hi.

Thukhupna: Hun ka ngah ciangin gelh dinga ka hawi thulu pawlkhat penKhantohna leh kiamsukna, Pawlpi sung buaina, Khang nihna laipil, Mikangte' tung pan a hoih sin ni, leh Pasian thugen a zinte ading, cihte hi. Topa Pasian in a sim mimal kim thupha hong pia hen.

© Copyright 2024 - ZOGAM.COM. Designed by NemaGraphy.