Tuhun khangnote leh Pasian thu

jmpaupu

            Tung sunni kim ah i leitung a kipei manlang mahmah bangin i nuntakzia leh hunte zong kikhek manlang mahmah hi. Leitung buppi zong khuapi khat bang hizo a kicih zawh sawtta napi ei khe tawh khualzinte adingin khua khat leh khua khat zong gamla kisa lai hi. Zomite adingin kikhekna kum 2000 zawh ciangin hong piang a, gamdang kitung tampi i om mah bangin India gam sungah khuapi tuamtuam ah nasem bek hilo, kitengcip ta hi. Hihte khempeuh hangin i holimna thute zong hong tangzaizaw hi. Nidang in tuipi gal gamte a min bek i zak ahih hangin tuhun ciangin i khuasung leh i tenna, khualzin gamvakna suakta in, tua gamte ah annkuang um khawm, kam kikumkhawm in hun kizangta hi. Tua hangin khangnote nuntakna zong kilumlet manlang mahmah hi.

            Tuhun khangnote leitung: Khangnote' leitung kinawh mahmah cih i theihna pen amau puansilh nikte'n leh gamtat luhek kilaih zangzang panin kitheithei hi. Tangvalnote samhiat dan en leng mam dikdek cih bang om loin a lulai ah kituah khawm, kikawkalh cih bangin deih uh hi. Pasalte pheituam kawng niam deuhdeuh a, numeite nik siing deuhdeuh hi. Nidang in kihel dingin numeite innah lengla cih bang om a, tuhun ciangin sumbuk leh niangtui sai khawngah kimuh cih bang, cinema enkhawm cih bang thang mahmah hi. Mobile phone kinei ciat ahih manin a gennop khempeuh uh ki text ziahziah uh a, nu leh pate'n a theih loh uh hangin amau kihoho na hi gige uh hi.

            Koreate cinema zong Zomite innsung ah Melmuhtongsan tawh i et a kipanin khangnote kizepna zong hong Korea mahmah leh kilawm hi. Kiten dan a kipan, mopuan nangawn Korea gam panin vaikhak ngam zong ki-om khin zo hi. Nidangin Mikang gam kizepna bekbek ki-en a, tuhun ciangin nisuahna gam lamte'n mit hong la uh hi. Jeans pheituam nidangin tangvalte bekin teng a, tuhun ciangin nungak tangval, nupi papi in kizang khin hi. Tunai tangval khat in a lawm ngaihnu ciahpih, a zing ciangin a zi van teng la uh, amau inndei sungah hong khai uh leh, numei nik khat zong om loin pheituam vive kikhai a, a teekpu in, “Pasal nih inndei mah bang e, numei nik muh ding om kei,” ci hi. Khangnote kizep dan kilamdang mahmah ta cihna hi.

            Numei leh pasal kikal zahmawh thu ah zong ngaihsutna kilamdang mahmah hi. Pasian thugen in ka vak tung lai-in singtang khua gal ah singsawl kipaihna khat om hi. Pastor Kamkhawzam nungzui ka hi a, amah tawh singsawl khiak in ko zong ka paih behlap uh hi. Banghang hiam ci in ka dot ciangin, “Nidangin numei khat leh pasal khat hi lai ah mawh uh a, tua mawhpaihna hi,” hong ci hi. I pu leh pate zu leh sa ne-in dawn uh a, ahi zongin mi zi leh mi tanu tawh mawh ding kikem mahmah uh hi. Tuhun leuleu ciangin zumna in kila nawn lo tawh kibang hi. Numei tawh a lupkhop lai uh limzaih in tua mah mobile tawh khahkhia ngam bang zong om khin ahih manin zumna leh mawhna in a ngaihsun nawnlo tawh kibang hi. Pasian thu mah ah i ciahkik kei leh i theihloh kalin gamla kipialsan lua khin zo hi. 

            Nidangin piangna khua panin laisim in nasep muh dong mundang ah pai loin a tamzaw ki-om hi. Ahi zongin tuhun ciangin India khuapi tengah khangnote laipilna leh sepna zongin diangkhia uh a, gamdangah zong laipilna zongin pawlkhat kipaikhia khin hi. I leitung muhzia hong tuam mahmah ahih manin nasepna khuapi lian khempeuh ah kinei dinga, nuteek leh pateekte bek pianna khua ah om ding uh hi. A cithei khempeuh in khuapi lam kizuan ding hi. Kum zalom 21 pen tua hangin khuapi a teen hun ci-in zong kiciamteh hi. Khuapi ah sepna nei ahih manun tua mun ah a seppih Hindu, Muslim, Buddhist-te tawh hong kimeltheih ding uh a, inn lam a khuapihte zi leh pasal hong nei nawnlo ding uh hi. Ni khat ni ciangin i monu maw, i makpa maw hopih theih loh hun hong tung ding hi. Mun pawlkhat ah a tung khin zo hi.

            Zomite'n, “A ni nungzui dingin mo la ding,” i cih khawng kiphawk nawnloh ciangin kala mivom bikbek khawng i tanu ding, i mo ding hong hi kha thei hi. Mailam ah i tu leh ta dingte Mikang, Mivom melpua cih bang hong tam tektek ding hi. Tua bek hiloin i min leh puam zong hong kilamdang mahmah ding hi. Banghang hiam cih leh Zomi min sangin Mikang min khawng mah kipaktazaw ahih manin, Zomi gimnam nawnlo deuhdeuh ding cihna hi. I min leh puam khawng kizumpih cihna ahihpah loh hangin Zomi min tawh kisap ding ei leh ei kize-phawk i hih leh lungsim tawng ah mite'n hong sanloh ding cih patau cihna hi. Tua hangin tuhun khangnote'n Pasian mah bulpi in nei ni, a Lai Siangtho mahah ciah kik ni.

            Pasian Thu: Leitung mipilte leh gam-uk kumpite'n Lai Siangtho tawh kisai amau ngaihsutna leh sanzia hih bangin na gen uh hi. America president masa pen George Washington in, “Lai Siangtho leh Pasian loin leitung ukna leh vaihawmna septheih loh hi,” ci a;  Thomas Jefferson, America gam founding father, suahtak pulakkhia leh gelhkhia ah makaipi leh president thumna sempa in, “Lai Siangtho simna leh telsutna in gamsung ah mi manpha hong suaksak ding a, pa hoihzaw leh pasal hoihzaw hong hisak ding hi,” ci-in na gen hi. America president 18na a sem Ulysses Grant in, “Hih laibu hangin khantohna leh pilna i ngah uh a, tua hangin i mailam adingin hong lamlahna i et ding kisam hi,” ci hi.

 

            Philosopher Immanuel Kant in, “Lai Siangtho bu mite sim theih ding a hong om pen, a sim mite adingin a phatuam penpen laibu hi. Tua hangin na simmawh a, na neubawl leh mi khempeuh tunga khial tawh na kibang ding hi,” na ci hi. Queen Victoria in Africa Kumpi tapa kiangah, “Kumpipa kiangah hih bangin na gen in, England gam thupina thusimin Lai Siangtho bu hang hi,” ci hi. Daniel Webster in, “Lai Siangtho kihel loin laipilna bekin kimanna neilo hi,” ci hi. Midang khat in, “Laibu tampi ka sim a, ahih hangin Lai Siangtho in kei hong sim hi,” ci-in gen hi.

            America president 16na Abraham Lincoln in Lai Siangtho a deih pen leh lotngah Late 37 sung hi a, Pasian thu manpha a sakna hi bangin na ci hi. “Topa kiang panin thupha ka ngah khempeuhte Lai Siangtho pan hi. Tua ahih manin Lai Siangtho pen Pasian in mihingte hong piak manpha pen ahi hi.” Timothy Dwight, University president khat in, “Innsung mial mahmah sung pan kongvangneu hon a khuavak hong lut tawh Lai Siangtho kibang hi. Hih laibu sung panin tawntung gam i galet a, tua mun mah i ngah thei hi,” ci hi. Dr. Billy Graham in zong, “Laibu dangte'n hong piak theih loh nopna Lai Siangtho in hong pia hi. Haksatna hong zosak in, lauhna mun ah khamuanna hong pia a, sihna gunpi palsuak dingzia hong hilh hi. Ka nuntak sungin a tam theithei lotngah ka sawm hi,” ci hi.

            Pasian thu tawh kisai pawlkhat en lai ni: Khangno nuntakna lampi i muh nading leh nuntakna siangtho i neih nadingin Lai Siangtho mah kisam hi. “Tangval khat in ama gamtatna a siangtho mahmah dingin bangci kep ding ahi hiam? Nangma thu zuihna tawh ama gamtatna siangthosak thei ding hi,” leh “Nangma tungah kong khialh lohna dingin ka lungsim sungah nangma thu ka khol hi,” cih Late 119:9, 11 sungah i mu hi. Nuntakna hong siangthosak ding Pasian thu hi a, tua mah bangin lam hong lak ding hi. “Nangma thu pen lam hong lak ding meivak hi a, ka paina lampi-ah khuavak ahi hi,” (Late 119:105). Leitung mite ngaihsutna ah Pasian thu loin nungta thei dingin kituat uh hi. Khangno tampite'n amau deih bangin a nuntakna uh paipih thei ding kisa uh hi. Pasian thu in, “Topa aw, mihing' omdan ama uk theih ahih lohna ka theita a, ama kalsuanna ding ama geltheih hilo hi,” (Jer. 10:23). “Mite in bangbang a gel zongin Topa' deihna bang bekin a piang ding hizaw hi,” (Pau 16:1).

            Leitung ah pilna tawh Pasian kinawlkhin in, a laizang panin a pualam ah kikoihkhiat sawm hi. Science in Pasian mun luah in laipilna tawh kinungta thei dingin kituat kha thei hi. Ahi zongin Jesu in, “Lai Siangtho sungah, 'Anlum bek tawh mite nungtalo a, Pasian genkhiat thute tawh nungta zaw hi,' ci-in kigelh hilo ahi hiam?'” ci-in a dawng hi (Matt 4:4). I nilkhiat suangpi pen innkiu suang ahih manin amah loin i inn kisiamang ding hi (I Pet 2:7, Matt 7:26-27). Lai Siangtho lehkalh nuamte'n do bawlin a hanciam uh hangin Pasian thu malkhat nangawn manglo ding hi. Topa Jesu in, “Van leh lei a mangthang zongin ka thugente maimang ngeilo ding hi,” (Luke 21:33). “Hoihtakin na phawk ding uh thu panin: Van leh lei a bei mateng, hih thukhamte a neupen khat nangawn' deihna tangtung lopi-in mawkmailo ding hi,” (Matt 5:18) ci hi.

            Kum zalom 19 laiin Governor a sem Lew Wallace pen laigelh mi khat hi a, Pasian thu a langpan ngiat mi khat hi. A lawm hoih pen Robert Ingersoll in zong Lai Siangtho uptaak ding hilo ci-in tangko tawntung hi. Amau ni khat St. Louis ah khualzin in a pai lai-un biakinn tausangte a muh ciangin simmawhna tawh Wallace kiangah Lai Siangtho leh Jesu nuntakna diklo maanlo ahihna gelh dingin ngen hi. Wallace in zong tua hoihsa in Holy Land ah va paipah hi. Tua munah Lai Siangtho thu tawh kisai a dik lohna gelh ding ci-in a simsim ciangin hong kikhel a, Jesu gumpa in hong sang hi. Gam Siangtho ah a om sungin laibu minthang leh cinema a zong kibawl Ben Hur tangthu hong gelh hi.

            Voltaire, French mipilpa in Pasian thu nuihsan in hih bangin na gen hi. “Khristian tangthu mi 12 gelhna hangin hong piang ahih leh mi khat bek hangin kiasuk ding hi cih kong lak ding hi,” ci hi. A laikung tawh Pasian leh Lai Siangtho thu langpanna gelh hi. Ahi zongin tua a gelhna inn pen ama sih zawh ciangin Lai Siangtho bu koihna in kizang a, a laibu khetkhiatna mun Geneva khuapi ah Lai Siangtho bu khetna in kizang hi. A tenna inn Geneva Bible Society-te'n lei-in Lai Siangtho bu hawmkhiatna in zang uh hi. Robert Ingersoll in Lai Siangtho bu a khut ah tawi-in, “Tu zawh kum sawm leh nga a cin ciangin hih laibu misi koihna ah kikoih ta ding hi,” ci hi. Kum sawm leh nga a cin kumin ama pumpi misi koihna ah kikoih hi.

            Pasian in vangliatna nei hi: “Pasian' thu nungta-in a gamtang hi a, langnih a hiam namsau sangin hiamzaw lai hi. Kha leh lungsim, guh leh taang kituahna, guh leh guhngek dongin khenkhia thei hi. Mihingte' lungsim ngimna leh a ngaihsutnate zong theithei hi,” (Heb 4:12) cih i muh bangin laibu dangte tawh kibang loin Pasian thu nungta in vanglian hi. Tua ahih manin lungsim suang bangin a tak zongin a khenkham dingin vangliatna nei hi. “Ka kammal pen mei tawh ahi a, suangtum a satnenzo sek tawh ahi zongin kibang hilo ahi hiam, Topa in kong ci hi,” (Jer 23:29). Lungsim taak penpen zong a nemsak thei Pasian thu bek hi.

            Late 119 sung i et ciangin Pasian thu vangliatna leh phattuamna tampi kimu thei hi. Tuate lakah nam 15 khawng enkhawm ni. Pasian thu in: (i) thupha ngahna hi (Aneu 2), (ii) nuntakna siangthosak hi (Aneu 9), (iii) zuih ding hong lak hi (Aneu 24), (iv) hong nungtasak hi (Aneu 25), (v) hong thakhauhsak hi (Aneu 28), (vi) mite dawn kik nading thu hong pia (Aneu 42), (vii) lametna hong pia (Aneu 49), (viii) gimthuaknate panin kihehnepna hi (Aneu 50), (ix) hong nungtasak hi (Aneu 93), (x) galte sangin pilzaw-in hong bawl (Aneu 98), (xi) siate khempeuh sangin thu telzawkna pia (Aneu 99), (xii) khe adingin meivak, lampi adingin khuavak (Aneu 105), (xiii) lungnopna lianpi ngahna (Aneu 165), (xiv) tuksak theite panin kem hi (Aneu 165), (xv) hotkhiatna, suahtakna hi (Aneu 170).

            Japan gal lai-in America vanleng galkap makai Jacob DeShazer in galte omna munah bomb a khiat ciangin tampi si cih a zak ciangin lawhcing kisa in lungdam mahmah hi. Khatvei a vanleng meitui bei ahih manin China gamah parachute tawh vanleng tung pan a tuahkhiat leh Japante'n na man uh hi. Kum thum leh kha li sung thong sungah kikhum hi. Japan mite a mit neu uh leh a pau mahmah uh zong za nuam lo hi. Muhdah cihtakin muhdah hi. Tua hangin ann kipiate nangawn ne nuam loin ni tampi anngawl hi. Ni khat ni in tua a ta'nna uh thongcingpa kep Lai Siangtho nipi kal thum sung a simna panin a nuntakna hong kikhel hi. Japante a muhdahna khempeuh zong tuimang khin zo hi.

            Galpi beizawh kum thum zawh in Japan gamah Lungdamna Thu gen dingin va pai a, I was a prisoner in Japan cih ama tangthu a gelh, Mitsuo Fuchida in meileng panin a kumkhiatna ah mite'n na pia hi. Tua tangthu in Fuchida lungsim lawng mahmah hi. Lai Siangtho sim nop mahmahna hong nei a, Lai Siangtho bu hong sim ciangin theihsiamna a neih khit loh hangin Topa Jesu kammal, “Pa aw, amaute in bang a hih uh hiam cih theilo ahih manin a mawhna uh na maisak in,” a cihna a sim khak ciangin a nuntakna hong kilamdang hi.

            Fuchida pen Pearl Harbour luhkhiatna ah galkapte makaipa mi hangsan mahmah a kigen hi. Amah galkap hihna panin tawp khin zo in, galpi sung thu tawh kisai Japan kumpi in thudot in nei uh hi.  Tua  Jacob DeShazer tangthu panin Japante thawngsung a gimna leh bawlsiatna a thuakte hehna hi loin itna tawh a kikhelsak thu in ama lungsim zo mahmah hi. A nuntakna hong kikheltak ciangin amah zong  Jacob DeShazer tawh Lungdamna Thu gen dingin hong kipan hi. Topa thu in vanglian takpi hi. Topa Pasian in ama thu sim leh lungsim sungah tampi kem thei dingin thupha hong pia hen.

Bibliography:

 

Ben-Hur: A Tale of the Christ. http://en.wikipedia.org/wiki/Ben-Hur:_A_Tale_of_the_Christ                                          Accessed on Janaury 6, 2013.

 

Nem, Ngaithian. Bible thil hitheina leh mihing a sukdanglam thei dan Muanna Aksi Vol. 42, No. 12.                December 2012.

 

Pau, J.M. Ngul Khan. The Power of the Manger: (Tora!Tora!Tora! to Gomenasai) Zogam.com ah                               December 2009 in kisuaksak hi.

Preach the Word. http://www.fbcmonahans.com/blog.php?offset=10 Accessed on January 8, 2013

The Bible Quotes from Famous Men. http://www.why-the-bible.com/bible.htm Accessed on January                             9, 2013.

 

“The Miraculous preservation of the Biblehttp://www.investigatechristianity.com/PAGE6.asp

                        Accessed on January 8, 2013.

 

© Copyright 2024 - ZOGAM.COM. Designed by NemaGraphy.