India List of Protected Monument - Chivu mun a park bawl ding tungtang

India List of Protected Monument - Chivu mun a park bawl ding tungtang

By Ninglun Hanghal

Tulai in Tonjang khua, Behiang a Chivu kichihna mun ah solkal in tourist park bawl ding chihtoh kisai in nasa tak in social media leh khotang ah houlimna a pailel lel a kichi hi. Lawmte khat in tulel a topic hot mahmah ahi achi hi.

Houlimna a kigen pipen ahih leh Meitei Lengpa min a tourist munpi khat bawl khiat ding kichi deihlouhna toh kisai ahi. Tourist mun, park ki bawlkhe ding pen oppose – amin deihlou, a thu diklou chih ahi a, houlimna leng hiai bang dan a ‘bang loh ding’ chih hiam ahih kei leh bang chi suktawp ding chih ahih a gintak huai.

Hiai tourist munpi ding pen a foundation suang leng kum paisa 2017 pekin honna leng a kinei khinta a, Manipur state chief minister ngei in leng a mun va pha hi.

A lamdang khat ahih leh, deihlou leh diklou pi thu zuau bawl tawm pansan chimah lehang, hiai tourist munpi ding “Chandrakriti Park”- noutawi na in “Kriti Park” chi in Zosuante mahmah in minloh in gen veng vung in, a neu a lian, minautang leh minautanglou, khua-le-tui mipi ten kithei vek ta hi. Eite mahmah in gen in, puangzak in a minthang sak in, publicity apoimoh teng manbei in ki hih khin diam suak hi.

Deihlou, diklou chi kawm kawm in a puangzak tu leh a thehdalh tu in kipang leu leu hi.

Ka na zak dan in Chivu mun ahih leh hunmasa lai in pi-pu te chi lak na munpi ahi. Adang hiai mun toh kisai ka thei tam het kei hi. A theizaw te gen dan in hun sawttak paisa in heritage , archeological site ding a mun kep khiak/ koihtuam ahi a kichi hi.

Huchi a topic hot mahmah leh tourist mun thupi ding ahih leh chi in information bang bang om hiam chi a internet a ka zon leh ka mu ngel kei hi. Churachandpur district heritage and culture chi in “internet search “ka bawl leh “churachandpur.nic.in” chih hong kilang a, huai ah “Tourism” nuai ah - Culture and Heritage chih hong dawk hi. Huai a thu kigelh te ah Chivu chih hiam, Tonzang mun/khua a poimoh na chih te a ki gen kha mawng mawng kei a, geography tungtang, buhlei tungtang leh festival khong akigelh hi. A nuai nawn ah Typical House- inn kilam dan thu khong a om nawn a , sum siik thu khong aki gelh hi. Aban non ah hiai topic “Stone inscriptions/Monoliths (Facsimiles”) a om a , line khat “ In Manipur, the inscription on stone is done in relation with certain remarks:” chih akigelh a, suang phuh lemlak khat a tuang hi. A suang pen “Nampi Suangphuh”chih kigelh hileh kilawm hi ( a chiang louh jiak in ki thei tum lou). Subtitle – Places of Interest ah CHIVU a om kei a, himahleh Khuga dam bang om thethup / nawn zawzen hi.

Protected monuments in Manipur chi a ka zon nawn leuleu leh , Wikipedia ah “List of State Protected Monuments in Manipur” chih hong dawk a, huai ah Chibu Stone Inscription ( Churachandpur) chih ana om keuhkauh hi. A ban information ka zon somleh om tuak khollou ahih man in ka top san phot hi.

Hiai Chibu/Chivu ( a spelling koipen dik zaw diam ah) hun sawt pek a protected ana hi khin ahi chihna ahi phot a. A mun ah SignBoard khat leng a kitaak ngei ahi ding, tua a thu a laa hong om leh a sign board luitak lemlaak social media khong ah kimu kha sam hi.

Hausa ten a gam zuak chih tung tang ah, hiai pen solkal vai ahih jiakin amun pen “singtangmite a" chi a claim theih vual louh ding din mun abang zaw hi. Archaeological site a hih chiang in a mun zuak thei bang om ihi leh lah pilmahmah chih di hi.

Heritage, history te thudang hita leh, tourist munpi ding a plan a kipatna sawt mahmah ta dia gintak ahi. India solkal in kum 90s bul lam in Look East Policy ( tua Act East Policy) a puankhiak, tuhun a BJP solkal 2014 nung apat in hiai policy naktak a sukhat a panlak ahi. Huai ah tourism , development of north-east region as a gateway to SE-Asia focus ahih dung zui in Tourism lam nasa tak a panlak ahi. Manipur mun tuam tuam ah tourist mun tamtak a piang khe ta hi. Tonjang a Chivu mun leng huai in hon uap kha ahi ngei ding hi. Tourism pansan a heritage tung tawn a hiai mun bang leng “tourist park ”hong suak dek ahi ngei ding.

Adang tampi te lak ah, hiai park apat lamet lianpen ahih leh, a khuamite leh agam mite sepna leh kiloh theih na hong om ding. Tourist- khualzinmite ading a munpi ahong hih chiang in gam khang touding chih a hi.

COVID-19 jiak in khovel economy a buaise gawp ta hi. Kikawm tuah na nasa takin khak tan in om a, Tourism leh Hospitality sector pen a suk -khak masak pen leh a sukkhak lianpen ahi. Hichibang hun a ki ding ahihlai in, ei singtang kawm a “tourist park” ah visitor hong luut ding tuh gamla sim mahmah ding hi. A kim akiang a tengte a ding a phattuam na ding chih a kipansan pen leng gamlat tuak mahmah ta hi. Lamka khopi ah tunna ding kilawm hun tawk leh tourist te a ding a hoih hun tawk hotel/ giahna ding gentaak leng om nai lou lai hi. Local transport bang leng chih tak omlou in, Taxi service om panpan mahleh, a man tam petmah ahih chiang in tourist/visitor te ading in kilawp huai khollou hi.

Hot topic ah luut nawn leng, a tourist mun ding deih lou pum lum hilou in leh khantouhna deihlou chih hilou in a min leh a thu hong piankhiat dan deih lou chih ahih ahih aleh, park min ding in alternative inei diam. Keimah mimal ngaih dan in , Chibu ( CHIVU) stone inscription chi a protected a na omsa ahih na ah, hiai min pansan in “CHIVU PARK” chi leng hoih pen lou hiam.

Na khat peuh ahong kisep khiak chiang in a planning pen hun sawt pek a kibawl ahi sek hi. Behiang a tourism park ding toh kisai bang leng a policy hun sawt pek a om sa hi tham ding hi. Khenkhat in “khanglou hak”a chih uh bang leng dik mahmah hi. Chivu park tung thu ah zilkhiak tampi om thei hi. Maban ah leng khonung a nasa tak a “ oppossed” hiam “kalh” ek hiam sang in Policy leh Plan ei hon het kha thei ding chih te ngaih ven gige, bengvak gige a kul chih a hon theisak hi.

Zan zek a PM in economic policy leh post COVID a ding plan a hon luikhiat te alak ah “Land, Labour, Liquidity, Law” te tungtawn a sepkhiat ding a gen hi. Eilam ah “Land leh Laws” te ngentel tak leh ngun taka ina suizui uh hong poimoh mahmah ding hi- a kikhel ma in.

© Copyright 2024 - ZOGAM.COM. Designed by NemaGraphy.