Kumkhat sung athil tung leh maban ah election

Kumkhat sung athil tung leh maban ah election
By Ninglun Hanghal

ninglunhanghal

Kiphinna kumkhat ching diing ahita. Nikum August apat tuni tan enkik leng, Bill thum te paisuak louh na diing a doudalna peen ki zou khat suak hi. Himah leh Bill dang pass diing in state solkal hong ki sa nawn leu leu hi. Tukum August assembly session ah bill thak kipolut nawn ding chih ahi.

ILP demand pawl lah tawp lou, public meeting lah bei lou. Press release lah tam sem sem. Tu din mun ahih leh singtangmi te lak ah kituah louh na om sa leh om gige peen in hiai movement a ding a lauh thawng huai peen hong suak diing dan in om hi.

Enkiik leng, phaijangmite' kiphin na leh phut hat na jiak in chief minister makaih in All Party Delegate te'n June ni 7 in union home minister toh Bill thumte tung tang ki hou na nei uh hi. Amani in thusuak khen khat te ah May 11 in Home Ministry apat laithon khat Manipur secretariat ah hon tung khin hi. Huai ah India President in Manipur People's Bill 2015 peen 'koih khol phot" ahih dan gen hi. Banah, centre in Bill te review diing leh constitutional expert te tawh toh gen khom ding in state solkal kiang ah theisak.

Hun dang ale ana omsa himah leh, phaijangmi te'n ILP tung tang a kiphin na sa tak ahon pat uh kum khat val bang pha diing ahi ta. Tu in Inner Line Permit kichi peen Bill thum (suak) ahi chih a chiang hi. Ajiak ahih leh, phaijangmite'n a kiphin na uh ILP demand chi na pi in Bill thum te Act hih na diing in state government in Delhi a va nawh diing in phu uh hi. Inner Line Permit system ( British te hun lai a dan ana jat uh) peen hi non lou in ei singtangmi ten nasa tak a I dou uh Bill thum te peen ahi. Tunai in hiai ILP a.k.a 3Bills peen "anti-migrant bill" hong ki chi nawn leu leu hi. Kum 80s lai veel in leeng phaijang ah "go back foreigners" chih nasa tak in na taang kou pih uh hi . Student te maihkaih na in, Assam a pat influence leeng om kawm in, himahleh solkal in hiai movement peen na suchimit hi. Huai hunlai in Manipur singtanggam ah 6th schedule naak tak in ki tangkoupih a himah leh tangtung lou hi.

Tu in phaijang mite'n ST hih theih na diing in nget na dang hon beh lap nawn uh hi. ILP a.k.a 3 Bills a.k.a migrant Bills ngen kawn kawn in ST status ngen nawn uh hi. Hiai ST nget na peen hun dang in a gin ngaih lou in Delhi khong ah ministry te ah nget na leh lobby ana bawl uh tu in ngaih tak in hong ging khia hi. Khat hih theih kei leh khat, khat zo sam sam nget khiat tei tei diing chih dan hih tuak. Tu in ST demand peen dai deuh ta hi.

Apaisa 2015 August ni 4 in PM leh NSCN (IM) te'n peace agreement framework hon bawl uh hi. Hiai hun ma deuh in phaijang ah ILP nasa tak in tangkou pihna ua, kiphin na nasatak hon pan uh. A ma kum 2010 in Muivah inn lam veh diing ahong pai lai in hahtak a daal in om a . Banah , kum 2001 in 'naga peace talk' jiak mah in phaijang naaktak in puak jaak hi. Hiai teng enkik leng , phaijang a buai na him him , naga peace talk toh hong ging khom geih geih sek hi. Ama in "territorial integrity" chih ahi in ( naga peace talk ah "without territorial limit" chih a ki zat jiak in) tutung in a tuam "Inner Line Permit" chih ahi. ILP hon taang kou pih na jiak uh khen khat ahih leh Naga talks ah territorial/territory peen tel sak non lou diing a kilem tak jiak uh ahi. Huan ah khovel mun dang te a universal deuh concept leh ngaih dan hon la kawi kawi in "indigenous" chih lam pang hon gen in hon pan san uh hi. Pansan diing zon na khat leng hi veve.

Indigenous te "mangthang" thei diing din mun aom chih ki naak gen mah mah hi. Protection leh kep ngai chih na jiak in thu leh la tampi ki gen hi. Hiai pansan in phaijang mite'n leng amau pen "mangthang" mah mah diing hita chi in gam leh a sung a om thil piang te kep bit nang in ILP aom kei leh ST hih diing chih ahi. Indigenous chih peen khua leh tui hih na toh kibang in "gam neitu" a gam mite " chih na hi in, ST chih chiang in " nam / mi tuantualte" chi a solkal in atheih pih te ahi hi. Manipur phaijang mite bel indigeneous hi mah uh hi, ahihjiak in, Indigenous chih jiak in ST himawk lou hi.

Ngaih tuah na khenkhat lungsim a hong om te :

State solkal in Bill thum a hon pass pen deih lou in naak tak a opposed in , singtangmi Minister leh MLA te resign diing in ki tangkoupih hi. Himah leh tuni tan ki resign lou uh hi. Tunai in NPF te'n ki resign uh ahih dan public tak a theih in om a . All political party meeting leh Delhi a delegate te lak ah leeng tellou uh ahih dan mipi theih in puang uhi. Mipi theih a puang ichih chiang in press release suah uh chih zawk ding ahi diam ah.

NPF te ki resign na uh 'official' hiam chih bel mipi nautaang in ki thei lou hi. CM/ governor in pom hia, pom lou ? A jiak ahih leh, ki resign uh ahih leh, assembly tu thei uh ( thei diing uh ) ahi diam ? NPF te MLA 4 te resign uh ahih leh amau toh pang a solkal opposed/topple ding party dang om lou chih na leng ahi. Hiai NPF te peen minority himah le uh leng, amau toh pang diing alliance zong lou uh ahi diam ? zong sawm lou uh ahi diam ? solkal ruling te subuai/topple/ no confidence motion chihte eilam a om ngei lou , om thei lou diing mah ahi diam?

BJP in NPF toh Nagaland ah ki alliance mah leh, tunai a thukiza dan in BJP in Manipur ah huchi bang om lou ding chi thei mawk zel hi. BJP ahih leh solkal puk sak zou diing din mun in om lou bang hi. Election ngak chih ahi ngei ding a. Himah leh, phaijang a buai na hi jah ta om a, singtang gam a buai na hizah ta tung a , tuni tan a opposition om louh peen in a gen ahih leh, congress te phaijang ah haat mahmah lai diing din mun a bang hi. Imphal municipal election ah congress peen hat lai veve hi. Singtang gam ah huchi bang mah in puk siat tuak lotel lou uhhi.

Election a pawl/ alliance bawl hun diing ahi ta a . Huai diing in BJP peen in hun leem tang la tak tak thei diing in gin taak huai lou hong bang hi, banah, Assam election a loh chin na jiak uh husa leh, huai lam apat ahih kei leh center a pan nasa tak ahong ki bawl thak kei uh leh , Manipur peen congress te khut a pan laak khiat baih lam kei leh ki lawm.

BJP leh Congress peen ideology ah kikalh tuak himah leh, Manipur ah bel kituak takin na sem khom thei mawk hi. Tuin election diing jiak in congress apan BJP zom diing in tampi kisa uh a, huai ahih leh 'old wine in new bottle' hong hi lel diing hi.

Center BJP government a diing in jong gam neuchik ah nasa tak a tha leh jung asen uh poimoh a sak diing uh gin huai lou mah hi , banah a state a leadership uah leeng ki nga hi. Singtang mite dinmun et in tu lel in NPF chih ahi mai hi. Adang alternative diing bang a om dia ? HPA te bang tan dinmun a om lel chih peen tu hun in poimoh mah mah hi. NPF peen ahih mawn leu leu leh, nam khat min a political party ahih na uah, election vai hong tung tak tak leh peen, singtangmi tam tak te'n a san/zawp ut louh diing uh leng thei sa ahi.

Hichi bang din mun ah election vai a ki diah lou diing chih peen hi thei lou ahi. Election a poimoh peen ahi. Hiai ah "mahni maban diing" ei mah leh eimah a ki namkip ihi. A poimoh jiak mah in Inn te a kihaal a , MLA leh Minister te ki resign diing a phut in a om uh. Electoral politics peen hoihlou himawk lou in , mimal chiat in huai "democratic process" ah 'responsibility' kinei hi zaw hi. Vote ikhiak a mi iteel ching pen mipite 'laibility' ahih jiak in poimoh diak lai hi.

Kha guuk veel diing hun a om lai. Khut silsiang mailou a khonung diing geel na a panlaak na kipatna leh bulpi peen ahih na toh mipi te'n ngaih tuah na pat hunta hi.

© Copyright 2024 - ZOGAM.COM. Designed by NemaGraphy.