Zofest | Insuihkhawmna & Kei

lt ngaihteZOFATE KIGAWMNA: Ka tupa deihthohtak, Thomas P.Simte @ Spring Mang, tlawmngaitak a ZOFEST 2012  zang dia Lamka apan Darchawi Village,Agartala a va kuan vengveng in, huai hun a kisuah souvenir ‘INSUIHKHAWMNA’ kici a hon puak a,kipahhuai kasa petmah hi. Hatlai nite a hucibang kalsang suanna te hi, upat nung a kipahna leh lungkimna hon tuntu te a hi ua,thilhoih hihna adia kidam hetlou a a hatlai nite a hon zat zel ka deihsak in ka lamen hi. Hiai Souvenir ah thulehla hoih taktak a tuang a,sim tak mahmah ngen ahi uh. Huaite lak akhat  Pu Zodin Sang a gelh, athupi a I zat, eilam te simkhak dia hoih kasak man in, a original Mizo pau apan hicin ka hon let khia hi. Mizo pau ‘Insuihkhawmna’ cih Paite ah Kigawmna cin ka let a, ahihziakin, huaisang a gen nei zaw deuh adiam aw,bang kaci sim. Lapau deuh kampau ahih na ah, insuihkhawmna in lunglenna huihkhi a tuun kasa hi.A thumal teng va leh khiak vek le a kullou kasak khat ahi a,a gelhpa thugelh dan leh amau lam(greener pasture deuh a I ngaih) te’n Lamka lam te hon koih dan uleh hon muh dan bang u le taklang kasak man in,asiam pen kahih zenzen louh hang in,hiciteng ka hon suah hi.A gelh tun, hiai ana sim a,zakdahna a neih zenzen leh,kei lampang ah ‘most welcome’ ahi.- L.T.Ngaihte, Kabul (This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.)

ZOFEST : INSUIHKHAWMNA LEH KEI ~Zodin Sanga

‘Kum 2002, thukizakna lam a kasep ciah ma in, college kaikawm in cartoon ka na gelh sek a. Mi dang in thukizaknalam a seem a hon ngaihlouh hang un, kei bel hucilam nasem hi’n kana kingai tei mahmah hi.Hucibang ngaihdan ka neih man in, Mizo Zirlai Pawl(MZP) ten Zosuan te kigawmna a vanzat poimoh tak Manipur Zonahtlak te khawpi Churachandpur (amin diktak Lamka, Paite pau a Lamkathuam cihna) a Zofest sai ding cih ka zak apan in,thukizaknalam saite lak a khat bang a hohdia phalna kava ngen a,MZP makai kuamah meltheih nei hikei mah leng, ka cartoon gelh te ziak in honna ngaina ua,MZP pisa ah,phalna honpia mai uh hilou in,honna kipahpih mahmah uhi.

Khualzin Nuam:
MZP pisa kong a pan,Zofest zang dia kuan dingte adin Bus a kidoh a,meltheih hau hetlou a ka kingaih hang in, ka college kaipih te bangzah hiam leng kava tuak kha hi.Hun bangtan hiam houlim nung in, May kha kholum sanlai in Manipur manoh in Aizawl ka nuse ta uhi. Ka gei ah,amin le ka theihlouh,melhoihlua cih di hilou,zu gim nam thilthel khat atu a,hiai pan lam tawntung in ciamnuih a gen a,Aizawl apan Lamka zin, a nuamsak tu pen a hong suak hi.A lawmpa Upa Liana(koi lam aomta amai diam aw..)kha musep in a kap den a,a et anuam mahmah hi. Hiai pan talent hoih tak mai nei anahi a,Zofest kikhopna ah leng la asa bok hi. Beatles te la ‘Come Together’ kha kawlpau(Burmese) in asa a, mipi’n a ngainuam mahmah mai uhi. Hiai la ‘Bematuale’ hi huainung lam a Aizawl a Look Alike contest ah asa nawn a,Zogam a dengsuak ngal hi.

Ka khualzin na uh anop mahmah toh kitawn in a thawmhau huai mahmah hun leng a om sam hi. Huailai in Tuivai lei(bridge) a omnai louh ziak in,Silchar-Jiribam-Imphal tot a ngai a,Naga leh unau Kuki te buaina phual pi lak ahih ziak in.Jiribam ka khen un,Kuki ten honna kham ua,’unau melhaih’ a tungman phial,thau bang kam raprap man uh hi.Kihouna a hon neih nung un,MZP delegate te khualzinna program theihsakna om ginat louh ziak cih hong kilang a,hon paisak uhi.Huainung bel haksatna bang mah om non kei.

Lamzangtak in Imphal ka tung ua,huai apan khawllou in Lamka khawpi ka tung tou uhi.Lamka ah mipil ci mahmah,samtum zen khat in honna dawn a.Paite misuanhuai khat houh adiam ka cih leh,ka mi ngaihsang mahmah Malsawm Colney ahi cih ka thei khe thak hi.Aman Zoram Historical Map kilawmtak a bawl, tua Zofest ah taklatna hon nei hi.Hiai Map pen state tuamtuam khoih kha thil ahihman in,mipi nautang lak a hawmzak hita dih lou ahi, cih zong MZP makai khat in hon hilh hi.

Lunglualna Zion ah:
Lamka tuh Zonahtlak nam citin reng tamna pen a gen ahi a,Zofate khawpi a gen leng ahi.Nam ngainatna nei Pu Zotea(Zosangliana) in ‘Pentikos Khawpi’ ana cih hial ahi. Aziak pipen ahih leh,Zonahtlak tengteng in amau pau ciat uh zang a akihou theihna mun,pau theihsiamlouh omlouhna mun, ahih man ahi.Hiai mun ah Lusei pau azatlouh ziak in,kuamah in muhsitna atuak ngei kei.Vaiphei pau,Simte pau,Gangte pau leh Zou pau te Mizoram a ‘Paite pau’ ci a ka na theih te a hi uhi.

Hiai Zofest in ma deuh a unau melhaih na apan hon pikhawm nawn in,lunglualna Zion hon tunpih hi. Zofate kigawmna la kilawm tak a lasiam Daduh-i in hon sak in,kipahna ziak in mittui a luangsak hi.Ahihziakin,Manipur a Mizo nu leh pa dinmun luah dia lamet ‘Enga’ pau zang ten,hiai Kigawmna Pawi ana nang tlat mai ua,a kipahpih kei uh. Hiai bang thil in,kipahna akimsak louh kia hilou in, lungsim ngaihtuahna a nasak mahmah hi. Manipur a ‘Enga’ pau zang (ki Mizo sak bikte,zakdah louh din) ngaihdan in bel hiai kigawmna pen Mizo min leh nuai a ahih ding ahi zaw cih ahi.Huaiziak in MZP te thilhih amau ngaih in Mizo Identity compromise(zahlaksak) na ahi ci uhi.Gangte te Mizo a akipiak bang ua,unau dangte leng hong kipiak ding uh ahi,ci uh ahi deuh pen. Hiai ngaihdan pen Mizo kipumkhatna gen cia genkhak zel mah ahi.Alehlam ah,Mizoram zanmial haksa atuah lai a,’Mizo’ kicih ding bang leng thil lauhhuai ahihlai a ‘Mizo’ min ana paw ngar-ngar Manipur a ‘Enga’ pau zangte ngaihdan theihsiam huaitak ahi ka cihna a om.

Manipur a ‘Enga’ pau zang a kilang te veng omsun Kawnpui ahi a, hiai ah Mizo kigawmkikna Kawnpui Convention kici Pu Laldenga heu a 1965 aneihna mun uah,hall liantak Chhawrpial Run kici a om hi.Zofest hiai hall a zat ahih louh hang in,MZP makaih in Zofest makai ten kihoulimna hiai mun ah na nei uhi.MZP makai lui Lalmuanoma Mathipi in hiai hall Chhawrpial Run cih la kilawm tak ana phuak a,lasiam Daduh-i mah in hon sa a,Paite-Kuki unaute kal a kidouna pansan ahih toh,mittui a pawt baih mahmah hi. Zofest hun a la thangpen ahong hina mah hi.

Kigawmna nna sepna:
Zonahtlak te kigawmna thu Pu Laldenga lawi a pat ana hita a,I gentak bang in 1965 in Kawnpui a Mizo Convention ah nam tuamtuam ten kigawmna thuciam ana sam ta uhi.

Huai in Greater Mizoram cih a hon ingkhia a, akum nawn 1966 a MNF in Independent apuan un,Mizoram leh a kim akiang a Zofate tenna mun tengteng gam khat,vaihawmna khat nuai a omsak atup uh ahi.Huaiziak in,Mizoram buaina in Mizoram sung cauh hilou in Manipur leh Burma lam leng a khoih kha hi.

Ahihhangin, Laldenga in Greater Mizoram cih hon tawpsan in,1986 in India leh MNF kaal ah kilemna hon bawlta hi.Hiai in adiak in Manipur a Hmar leh kKki unaute,Greater Mizoram delh a nam sepaih a muanhuaitak a ana pang te a din khasiat huai petmah a, ’the great betrayal’ ana ci hial te bang leng mohsak huai lou bang hi.

Zofate kigawmna leh vaihawmna khat nuai a om utna in tawpni a anei tuan kei a,1988 in Mizoram khawpi khat Champhai ah ZORO movement a hong kipan nawn ta. ZORO in UNO natan ah hiai kigawmna thu ana tunta hi. Sappau a ’We shall overcome someday’ cih ila thunon uh ahi gige.Mizoram a political party teng in  Zofate kigawmna gen leh sak in nei mah le uh, huai tuntheihna ding a panla taktak zaw ZORO leh MZP mai ahi ci le kigenkhial pi lou ding hi.

Bangcik ciang hiam in zaw tu a political boundary te lepthak hong hi ngei ding a,manglam a imat gam zaw ahong piang khawng ding.Huaiding in,amasa in, lungsim ngaihtuahna a kibatna leh kigawmna a om phot a hong ngai a,tu hun tuh huai dia pan ilak hun uh ahi.MZP panlakna  Zofest in Manipur Zonahtlak khenkhat te bang leng hong kiknawnta ua, aki theisiam sa te lak ah leng kitheihsiam semna atun tou jel hi.

Zofate kigawmna a haksatna khat a kigen sek tuh ‘Mizo Supremacy’ ahi. Iki tuahkiknawn theihna ding ahih nak leh bang min(nomenclature) peuh nei in,bang pau(lingua franca) peuh zang le hang,bang a poi a ? A hon huaikhawmtu min dia ‘Bawngpui’ bang hi lele,nam(nation) thupi tak neihkhiak theihna di ahih nak leh poisak louh akul hi.Hucibang zel in, kituahkikna taktak a tun theihna di ahihnak leh hiai ‘Mizo Supremacy’ bang le I paihkhiak ngam louhna di san uh a om dia hia ?

Zofest in kum 12 sung Zofate kigawmna lampi a tawnta a, hiai in iki unauna uh  kipsak sem leh cih ZORAM KHAWVEL liantak a Zofate thumna hi jel hen aw’. (Zofest 2012 Souvenir: INSUIHKHAWM, page 169-174)

© Copyright 2024 - ZOGAM.COM. Designed by NemaGraphy.