Damna suangpi

lt ngaihte

Ka pa, Upa Juanthawng in damlouhna ziak in December 5,1979 (Nilaini) in ka khua uh Lawibual ah Pathian lemsak in honna sihsan ta hi. Kum 1917 apiang a gelh ahi a, asih in kum  62 lel ahi. 1956 in Convention saptuam a Upa ordain  ahi. Amah tungtang ka U Zam in hicin a gelh hi: 

’Ka pianna pa Upa Juanthawng s/o Khupgin Leivang Ngaihte leh Chinkhawl, Naulak tanu ahi. Kanu Chingman  ahihleh Vunglian Biangtung leh Vungvai Khumlai tanu ahi. Ka nu leh pa hi laigelh simthei leh gelhtheih na himahle uh Pathian vualzawlna dawng in, atate uh kem piching vek in honna sihsan ta uhi (Ka nu sihni June 20,2002 (Kiginni) ahi .) Tagah leh gentheitak a nakhosa in azu aham thuak in tuga sim a nekzong in khosa uhi. Toupa ompihna ziakin nek leh dawn ah leh khosakna tangpi ah mau hunlai in a khosa thei pawl in ana pang uhi. Ka nulehpa te hi mi zaidam,cidam, taima leh nasep kuhkal mahmah te a hi uhi.Pathian thu kipaktak a na sang in leh ginomtak a na pang in adamsung hunte uh ana zang khin uhi.Khualzin ding leh khualzin tung ka om peuhmah ciang un thumsakna leh kipahthugenna nei khial ngeilou uhi. Ka pa bang akhut siama singlemphei leh almirah amahmah in a bawlte tunitan ka kiang uah a omlai hi. Lelpi gat,seng-gat,lawhgat,lawhpigat leh adangdang siam vek hi.Tuzat-heizat ah leng khanvual khup mahmah khat ahi’. 

Ka U Zam (Khupgin-Ginkhozam) in BA (History Honours) toh DM College ah 1966 in a passed hi.Amah pen ka nu leh pa leh deihsaktu tamlou te ziak liauliau a lai na zilthei ahi a,bangci zahta haksatna toh BA na zou hiam cih,kei anau 5na in ka thei zou kei. Mimal kuhkalna,tupguhna nasatak ban ah nulehpa deihsakna lianpi te pangkhawm a Pathian pi naziak a azoh ahi ngei ding cih bel hangsantak in ka gen ngam hi. BA ahonzoh kum vel theiban hoih pan lel ka hi a,Pawl 10 azoh a alopna nitak,zanhak sawm a ka kong buhbuk ua ka lawmte khenkhat toh ka lup ua,tangval khenkhat in ‘belmang’ ahong nuh ua,minuihzatbuk kasuah u bel ka thei milmial hi.Ciamnuih bawlna a ka Pa a sappau a,’therfor’ acih khong leh ‘I am good’ acih khong bang le ka thei milmial hi. BA a zoh in leng,Lawibual a dia a zou masapen ahihna toh,khawpumpi a lopna om hi. Huai nitaklam annek lai vel in,misi khat bang leng om hi’n ka thei hi. 

BA result asuah ma in,Pherjol Govt.High School a teacher interview ah ava tel a, laak ahi ngal hi. Huciin, aban Competitive Exam khong lung-gulh mahmah leleng,inlam a nulehpa panpih ban a, asang-gamte pasal 2 leh numei 4 omte khualnakawm in,Pherjol a Teacher nna sem din akipan a,ka khua uapan khe in akuan jel hi. Imphal a MP Jain Bookstore apan Times of India Daily paper a subscribe a,niteng a suak, Lawibual a kal khat a khatvei dak hong tung hamham na ah, packet tampipi a hong tung khawm zeizoi zel hi.Aman tuate abaan a phel in a sim zel hi. Lounasem a le kuanlouh theihlouh ahih toh,kum khat nung vela pan,hiai Competition exam a tupna in kiamlam manoh ahi ngei dia,newspaper lak le a renew non kei a, ahihziakin,laisim ut mi ahihman in, meikiang a tu in novel khong a sim zel hi. Singtang taptung a mei awi kom a novel sah taktak sim peih zaw vang mahmah ding in ka gingta hi. Meikiang apan a bookshelf a laibu ladin a hon sawl zel a,’ka lupna gei a laibu sahsim ‘CARPET’cih kigelhna va la aw le’,hon ci a,ken kava la zel hi.Harold Robbins ‘The Carpetbaggers  bu ana hi maimah hi,ka theih khonung ciang in. Khatvei cian, ka dohkan a laibu a kawm a ‘Thau’ lim omna vala awle,bang hon ci jel hi. Sukkhat lai bang cu,laibu tamkhawp anei a, ahihziakin, kuamah in kikeppih lou ahihman in,awlawl in mangthang vek ta uhi.Hucibang kaal ah,BT degree Imphal mah ah va ngah nawn hi.Mi kuhkal mahmah leh laisiam mahmah,English bang leng siam mahmah kasak ahi gige. 

Hucia Pherjawl a teacher nna a hon sepciang in, ken Lawibual ME School apan class VI ka hon zou a,RMHS,Mission Compound a Mission chawmna a kaithei ding hijen pi,Pherjol ah cl-VII ka join ta hi.Hucihlai mah in, ka U Eng in GP Women’s College ah BA a sinlai ahi a,ka U Kham in St.Edmunds College,Shillong ah PUC ava zil tei hi.Ka nu leh pa lounasep apan tate chawmna pen hong khawl thei a,nidang a malta lei bawl a hahpan a pan te uh hong zangkhai tuan mahmah hi. Ka nu leh pa’n hucibang a naute tung a mohpuakna kituan thei ding mel a mu a ana geel uh leng hidin ka ging ta kei a,thilhoih hi a atheih uh ginomtak a ana delh ziak ua,a khut ua Pathian vualzawlna lunglut a,Pathian lemgelna mah a,ka U Zam in leng Pherjol a sepna hon mu,amah mah leng huai seem a singtang dawn a ahun zangbei dia na ki surrender hizaw ding in ka ngaihtuah hi.Huai ana seem pah lou in,Competition Exam te bang na hih leleng,bangtan hiam bek cing mahmah ding in ka ngaihtuah a,amah leng a kimuang hi. Ahihziakin, amah ading kia ngaihtuah lou zaw in leh, anu leh pa haksatak a hun sawtpi amah ana enkawlte tha dawn dia akipiak na,Pathain ngaih a thupi leh pomtak mahmah hiding hitah,ka ci hi. 

Mission Compound a ka kai lai a suty zang a kapai ciang in, lou khohna ah, ‘Kama, English Worship khong ah bang cin nava pau zel ale ?’ cih bang hon dong zel hi. Khat vei ‘Let us pray’ cin ka pan zel’ ka cih leh ,aman, anon cian ‘Let’s pray’ ci lel zaw ta in ahon ci hi.Hiai bangle ka mangngilh theih louh khat ahi.Huailou khat ah,thu ka puan cian,’Firstly’ cih kazang cih atheih in, ‘First’ cih dikzaw ahi cih bang le hon hilh hi.Khatvei lah ka U Eng, Pherjol High school a kai tunglai in,aheutu te khat Henkhum kici sappau a gen a,koi ahoh cih dawnna a ‘simple walking’ acih leh,ka u Zam in ‘Simply walking’ cih di hizaw acih bang le ka thei gige hi. Kidouna lam a lunglut diak a,Adolf Hitler laibu, a autobiography Main Kempf  cih te, Gobbles Diary, Anne Franks’ Diary, The Longest Day, The Second World War, Pearl Harbor Attack, Entebbi, cih te bang a library a om ngeite ahi uh. World war-II a Japan te’n Pearl Harbor alakna uh tangthu ‘Tora,Tora’ cih bang leng eipau in ‘Tora,Tora,Sahang,Sahang’ cin a let khia a,Exercise Book sahtak a akhut a agelh ahi. Laibu manpha mahmah keplouh a mangthang hita hi. 

Zi taima leh kizen petmah ka U Vung(Pamzavung) ahonnei a,anih ua pangkhawm in louna leh inn na nasatak a seem in,ka U Vung bang leng,sepna nei te zi cilou in,kei mahmah tawleng,singtang louna ka sem khawm gige uhi.Tha hat,khut gang leh maitai gige ahi a,kou gel kia tuknuai a loukhou a thousi-thoukang lak a kapan ciang un leng,a nuih mai chii chiai thei lai hi.Ken bel, ka neucik apan ka inn ua Mou a hong om ahih man in,ka ute taktak etmah in ka en a,ka utcian kakinak pih a,ka hehsan mahmah ton leng atam hi.Naupai a puak mahmah, loubuk sung a sun-an nedia tuangtung a hoihtak a leng tutheilou dong in, lou ahon kuanpih a,hucibang numei zaw tam hetlou ding ahi,ka ci ngam hi.Hucihdungzui in,Pathian in a vualzawl a,naubang leng haksa salou  in 8 mahmah anei ua, vangtahhuaitak in khat a neulai in a si hi. Tu in,7 te mipicing suak in, adamkhia pasal 3 te,sawlkal theih pih a leng officer ngen ahi uhi. Numei 4 te leng,mibang a amau kituahpih leh hunciat pasal nei in om uhi. 

Ka U Zam te nupa adam lai ua, Ka U Zam in Headmaster nna sawt kuam a sep nung in, kum 2006 in pension ta hi. A pianpih sang-gam numei 4 te lak a anihna,ka u Songchin in natna thuakkhollou in khatvei thu in,gintaklouh lai tak,biakin la zil khin a tunnung sawtlou in Hiangtam Lamka Pastor Quarter ah November 16,2002 (Kiginni) in sihsan hi. Adang pianpih numei 3 leh pasal 2 ten tutan dampih lai uhi. 

Mimal khosakna ah leng, a tangval lai a DM College Hostel a om a,gilou leh goonda mahmah a gen khat, lamdangtak a pianthaksak in a om a,Upa ordain na atang a,tutan in Biakna Kikhop a thugen leh Bible kisinsakna a sinsaktu muanhuai khat a ngaih ahihi. A omna saptuam Bethel EBCC, Lailamveng ah Local Committee Chairman in zong sawttak pang hi. Tuciang in, ataksa a zong upa kuamta ahihman in, nidang bang zen in tei zou non kei mah leh,Pensioner Association leh EBCC Central School Board te bang leh District level a Saptuam kivaipuakna te bang ah leng member muanhuai khat ana hita hi.Amah ngei in a gelhna ah, ’Nu leh pa suangtute lah muhding omta lou, atanu atapa te uh leng kim nonlou, upat lam leh hatlouh lam manoh kisuakta, mun tuamtuam a nektak zawng akhosa, siatni phatni aleng kipawl pha nawnlou, sawlpa buk leh laap inn maimai a Toupa muang a kipaktak a nakhosa ten hon thumsak leh ngetsak ziak un, laap inn apat siikkaang(langva) inn ah, huai apan pucca building ah hon pilut hi.Toupa phat in om hen !!. (030213)

© Copyright 2024 - ZOGAM.COM. Designed by NemaGraphy.