Ak

AK
- Lawpkhai, COlumnist Zogam.com
dr zamzachin        
‘Singtang ak mah lim ve aw,’ na chihchiang unhonphat na hina ua, nuam ka na sa kei. Sihna ding naihi in ka thei. Bangteng hileh ak I hih maimahchiang in, bang I genta de. Ka pumehkuang a ka kiluikhiak a agawl kipahna a ka lut kei a dia manpha ahi. Gam-ak  a pan inn-ak ka hihsan mah uh leng ahi. Huai ding mah a piang ka hi him uh. Huaiziaktak in kuamah in ‘si ak, si ak,’ chi in honhawl hawl kei uhen. Chiang honlikkhum khum kei unla,nek ding buhhum hiam anngiam hiam hontah zelzaw un. Khatvei vei tangtel, miksibu, sa chihte nonpiak zel ngal ding uh aka. Huchi in nou a dia etlawm leh limchi ka hongsuak ding uhi. Huchilou inzaw, leivui lak inn ningh lak ka thaithai ding ua, kihhuaiteng ne in hiiin ka pulkha ding uh. Hiai hii in noumau leng honmanthei ahihkha aw. Flu vei munthou ka hi uh!

Chiklai peuh a siangthoutak a khosak ka ut ua, huaiziaktak in aktuam (poultry cage) ah sawtpi pi honkhum dah mai un. Aktuam aneu a, thawapik. Akgilt (coop)ahihleh nuam ka sa uh. Hiai sung athoveng a, uthun hun a kihahsiangtheih in om hi. Ka chi uh leng adam.cock lawpkhai

‘Ak ihmu mah bang’ na chih uh ihmut limlouh na genna uh ahi, chih ka thei a, na chi dik ngial uh. Mang makpi pi ka man manthou sam uhi.  Kigalgin gige nalam in ihmuttak takomthei kei mah. Sa leh gal ding tam, alingta peuh lauh hivek. ‘Aktal mah na bang,’ chih leng zuau ahi kei. Zing thohbaih genna, chih ka haih kei. Nitaklam a ka khuan uh ‘anhuan hunta’ chih hilhna ahi. ‘Ak masa khuan’ kichi khuan nihna bang leng nei kei ve ua. Hun genna in na zangua, hiai leh ‘akpi opkhum,’ chihzaw tanglai pek a Jerusalem a ana tangkoupihsa uh ahi. Aktal a din‘ki kingik ngik, thouta ve ua,’ chi a khuan akilawm him hi. Ki-elna khat hi  sim mahleh omna kitheihtuahna ahihziak in nop ka sak thoh uh. Aza na tam uh bel ka gingta kei. Mihingte lol ding deihman a khuan kizalbawl hipen mai. Kei ngial khua hongvak philhphelh phetleh ka omtheinawnta kei hi. Ka phe tengtung a, gilt a pan pawtkhiak zok a tangtel leh miksi chip ziauziau ahi ka ut. Tu in leng mitkha in ka mu dundun geuh. Ka zalmang mat sekte leng huaite khawng mah ahi uh. Zingkal a akgiltna hon zoklouhchiang un an limpenteka tan ka uh, chih na theih uh ka deih hi.

‘Akpi noukai leh nupi hangsawk’ na chi ua, akpi noukai a ding in hangsan lem kineih  neih ngai. Leikou zek leng ngai.‘Aknou chiakchiakte’melmawl ua, melma leh malou khenlou ua, tuahna lamlam a tai toltol geuh uh. I venven na lam a, apai peuh kitukha nak mah hi, im di om kei.

‘Akpi hangsawk’ chih tate khualna hikha vek hi. Tate etkolna na na na ahzaw nonpha kei uh, ka chi ngam. Gilta pan pawtkhiakma in lauh ding omkha hia, chi in ka dakvel masa a, azoh in aknoute ka pikhia hi. Pikawm in thu ka hilh. Nekzon dingdan, leilak thai dingdan, nektheih leh guihtheihte bang, kihahsiang dingdan bang ka hilhhilh mai hi. Nek ding ka muh photleh ‘kok kok kokok,’ chi in tate ka pe masa hi. Tate nekngaihna alian khopmai. Agamla vak ding uh, kiphallou. Hailai chih mahtak zohngeu, ui, musi chihten ana tuahnak ua, huaiban ah tuilam khawng ah na kelumnakkhem uhi.Sangak omnawnlouh hang in lauh di atamlai veve.
Aktui a pan aneulai sung uh khanuai a opkhum mah ka hi. Ui tuah toh natna a si toh tui a kelum toh sawm lak a li bang I humzohleh hat ki hilai ei.Pantheih tawp a I panleh leng hichi kihi phetlai. Adam sunte kha nga kha guktan velI enkol a abanzaw amau kitoudelh mai ua, phawk leng honphawknawn vetlou uhi. Kou bel alimchi masa sa bei masa ka hi ua, huchiloute netheite leh akpul in honnuai keileh kum 4-5 bang dam ung. Sumtawng pusa biakna a zat sek ‘ak siakkawi’ tan hial damtezaw dawi havangkal a suaktate hi lel uh e!

Akpi hih atalte sang a vangphazaw akihi diam vangtahzaw akihi diam, nuamlenna hun ding akinei mang kei. Noute piching dekta, awlthei deuhta ding I chih patchiang in atalten honsumoh zel uh. Hunleh hunlou genlou in atuahtuahna uah honmai tel ua, I taitai I kiselsel na lam in anngolhnitam. Khatkia bang hi ngalle uh pha ve! ‘Ka zak ata gawtgawt’ chi hi zenpi, achih abang kei hial. Ahi a lah I kak-ham lahlah a I tuikhe pelh zel tuh hinman om mahmah hi zel. Boh a I omnakleh nikhat hal in kitui a, sawm val tham bang kituikhia hi. Taw a sisan kaini tam. Khatvei veizaw sihpih dekdek in om. Huaizoh nelou dawnlou a nipikal nih leh thum I op bang chuh kidaang dildel mai hi. Thuakna omlou a thil pianglou,chih adikna khat hi zel.

Aktui pum sung a ‘chikchik,’ chi a ham I zak phet in I tuvang a, huai a aknou ling thilthel hongpawtkhia tuh akipahhuai khop mai, Gimna teng mang hiau. Akeuh masate lah an duh tui duh a ‘chiakchiak’ pahua, eilah gilkial thaneilou a kiom. Bubah a an leh tui kipiak dingdan honngaihtuah dih uah. Thu kalzeh in ‘akpi hia aktui masa?’ thu ah atuvangtu ding ngai, chi uah.

Khotang hinkhua thu ah ak maimai honchi kei un, kivaipuakna dankhat nei samka hi uh. Mihingte bang a hon-om zat ka hi ua, akingai bang akihua bang ka omthou uh. Kitui tuh peuh, an kituh peuh, gam kituh peuh leh numei ziak khawng mah in ka kitu tu uh. Sihma tankitu peih leng om ung. Upa vai mah in ka kipua ua, aktal upapen hausapa ahi, ‘aktal luisan’ na chihpauh kha. Gam aneituam a, akpi teng phial amah a deuh ahi uh. Aktal dang vazehphiom ngeingeileh ana dawm kei hial. Azouzou heutupen ahitou zel. Lauh ding omchiang in athei masa hongpatau a,akokek zakhachiang chiang ka kihemmang diam uhi. Nek ding omchiang in ka kisamkhawm uh. Nou na huchi ding uam ah?  Alian in aneu delhdelh chihzaw ka chindan khat uh ahihthoh. Ak mikhual teng lah amaingalna ding un ka tutu phot uh. An honpe gigete ka melchih ua, apaina lamlam ah ka zui uh. Kidotna omloupi a aktui ana kila lazaw ka theisiamtheikei ua, ka kisuansan zel uhi.

Na gintak sang un gohtheih ka chinghakzaw uhi. Kha ngavellou in ka saphataktak kei uh. Katuilai uh ka limchitlaitak uh ahi a, huchih hunnungzaw khamuantaktak chih omnawn kei. Chikni in ka pu kipahna ah ka lut dia, chih lungsim ah om gige. Kimuh teng a, dam maw,  kichih manphalua hi. Ka lak ua khat hongham tuaituai lehzaw atan ding ka thei mai uh. Ka mangbatna uh ka kokekkhia uhi. Kingonghek, kigawl-at chihte kou a ding in ana. Hiai dinmun ah kikoih mah dih uh, na chizau kei nauh hiam! Thilsiamte kialou kou leng na pianthak kal uh ka ngaklah uhi. Piangthak kichi a sa duhten gohsa sate mah lei ding ahi. Huchi kallak ah ak hinkhua hih mi a dia kipiakkhiaknahinkhua hi. Nuam in nuamta keileh I pu gilpi nna sem dia nungta akihihna ah manpha ka sathouthou hi. Ka pu in theisiam lezawthasiallou hial a an hontah zelzel khamohlou ding hi ven.Lamen sanglua ka diam ah? Pilvanna ding khat, aklu, akha leh khe neklouh din ahoih. Guhnen tam a, miten haknuam uh. India Army General khat leng akguh hak a Tokyo a si, chi uh aihkha!

Ak ka poimohna uh atam. Thilneu genna in ‘ak mai chia’ na zang uh. Athang zengzung teng ‘akthai bang,’ vunkolh peuh lah ‘akvun kolh,’ chi in nonngohbawl uh. Chimamlou peuh  ‘akvun’ toh na teh ua. Akipatna theihlouh teng‘akpi pat’ chi in na zou uh. Akpi pat hi kimlou ding, chih ka ngaihdan ahi. ‘Akpi noukai’ tuailuai na sa ua, adik.  ‘Aktawphun ne’ lah phunhat na chi ua, lah na duhpen si ua. Lawi (nuse) vengveng tuh‘aktal gehkhelh bang’na chi vial zezen ua.Kiveihphawk a dawilok dak tenglah ‘ak gul mu na bang,’ chi in na koupah zel uh.Nungaknou honglah pan ‘kak-ham’ na  chi dik uh. Amah a ding sitlou zen a hawmbei ‘akpi nawi hawm,’ chihleh duh-am selua tangkhalou, ‘akta duhgawl kilohkhuh,’ chih pilhuai ka sa.‘Akgawiphek nekleh

khaugui in honkannuam,’ chihbang leng om. Sahang khimna ah amah sisapen suang keisak in siampu in aktui minsa akeizan a, nou leh noumah kikhem na lim ve uah.  

‘Aknou si leng paulap beilou,’ chi in thil teng aziak ding na leizon uh. Mi asihchian, hiai ziak huaiziak eive, na chipah zel uh. Ngoh ding bei leng omding hi. Tupna omleh lohchina om,chih ‘aknou chiakchiak nu phuba la’ tangthu in genkha mah e. Hoi doidoi a pai lah ‘ak maituam mah bang’ taktak hi. ‘Aknouchia sialpichia nonsuah,’ chih inzaw gen uang deuh abang. Tulai khovel ah ‘akta mangkuan kitu tu uh’ chih ding tam. ‘Ak in tui dawndawn a, kel in zun thatha,’ chih ahi a, zun ka thaklaitak uh na muhkha ngei kei ua hin teh.Zun leh ek paikhawm hilim aka hia. ‘Akpi khuanna lam a zawlgai omnuam,’ chihzaw kou akpi ka hamkhiak hialchiang un zaw thil khattei tungkha mah in teh.‘Ak gilttang ding akhuan veuleh sihnaomnuam,’ chih kisukminsiat nopna hi in ka thei uh.Naungek pian teng in ‘ak tuihang’ chih ka za veu ua, ka na dak hikhek lel uhi.Mikhual omchiang in pautha adah a, ankam limloupah. Naungek na ‘akmit-et,’ nak ua, mittang betang sakhanak ka hi uh aw!‘Ak ekchikk’ uihdan na limgen ten sek uh. Uih tawppen ngut hi. Leihoihna hoihpen ahihkha! Na khop vialvial hun uh tu in leng atung lellel hi.

Ka phattuamna dang uh leng atam. ‘Aktui chik leh ada sisan hanta,’ ‘aktuida nuh maitang ngouna,’ ‘aktuichik lukhingna a belh,’ ‘akmul halvu kaumak nuh,’ ‘aktuilam meimatum a belh,’‘gultuk aktaw hupsak,’‘aklu nekleh zing kithoubaih,’ ‘akmit nekleh mitvak, khitang kimuthei,’ ‘ak lungtang nekleh akkhuan kithei,’ ‘aksin ne dawilok,’ ‘ak ngawng I hekleh khau a kipalpai,’ ‘ak in vuah athuakleh vuah chiin,’ ‘innlam zuan a ak tai duamduam, zinling dek,’ chihte adikkha kha om in teh. ‘Aktuam innkim a zawnleh zunteh nawnlou,’ chih khomuima a zawn ahihnakleh ka soisel kei uh.Tawlbawk bang‘akngawn’ na chi vial zezen ua.

Kipahna ding bei ka hi zen sam kei uh. ‘Chilik chirik lik’ chih aw ka zaknop uh ahi gige a, ka zak hun un khozang in ka kidelhhuan uhi. ‘Aknel,’‘sawnkai,’ ‘tukpak,’ ‘akgesawm,’ ‘khovel aktui bang a bem ahi,’ chihten hontawisang uh ka sa. Aknel tuh nel mahmah ngut hi,mulboh nuamloupen thutuam hitaleh. Hiaite leitung pumpi leh mihingte a dia ka panna uh dan in ka ngaihtuah ua, thupi ka sa uhi.Mihingtennonna zang tam khopmai uh aka hia.

Beita

© Copyright 2024 - ZOGAM.COM. Designed by NemaGraphy.