Ngaihtuahdan kibatlouh ziak lel hi

Ngaihtuahdan kibatlouh ziak lel hi
~ Pauzagin Tonsing

Milun Pu Goupu in, "Kuamah ahai om kei, ngaihtuahdan kibat louh ziak lel hi," a chih kha thudik ahi. Ama'genna san pen amah mite'n 'mihai' a chih ziak uh ahi mai thei hi. Amuhdan chian mahmah sitset hi. Midang ngaihtuahdan toh amah ngaihtuahdan kibanglou hilel a, huai a ngaihtuahdan kibatlouh ziak a hai hilou hi. Ngaihtuahdan a kibat keileh a sepsuahdan le hong kibanglou ding chihna a suak hi. Hiai Pu Goupu'thupil apan zilkhiak diing thupi tak nei i hi.

Mihing i innkuan sung kikepna, etkaidan leh tawndan a kibang kei hi. Inkuan khenkhat ah neu apan nu-le-pa in tate kiang a thil ngaihtuah kawm a khosakdan diing kisinsak lai un nu-le-pa khenkhat in bel tate'ngaihtuah diing teng ngaihtuah sak in ki-opchilh hi. Khente ngaihtuahna zim tak a om lai in khente'n ngaihtuahna zau tak nei in, khovel a thil khat peuhpeuh a muhdan leh ngaihdan kibang chih om mawkmawk lou hi.

Leitung mihing tengteng in ngaihtuahdan kibang vek kineileh naak buaihuai law diing hi. Khat in ngaihtuahdan hon neih pen 'hi' kichi souhsouh diing a, khovel khantouhna ding a om kei diing hi. Kuamah a kikalh leh kisoisel ki-omlou diing a, ngaihtuahdan kibatluatna lam ah mihingte kituak lou in ki-om ding hi. Ngaihtuahdan hong kibang vek leh i deih leh duhte, i ngaih leh itte leh adangdang hong kibang vek diing a, deih kibang kituh in ei sung mah a kinak-kibalna thupi mahmah diing hi.

Mihing in atam hinpih i chih in thil ngaihtuahdan tampi hon piansak ziak a mihingte'taksap-poimohte subuching zou a i hong om chiang in kisawmdawl tuah a i tam hinpih hilel i hi. Mihingte'n taksap-poimoh i hau a, mi tawmchik teenkhawmna ah tua bangte kingaihtuah kimlou, kikaikhawm seng lou, kibuchingsak zoulou sek hi. Himahleh 'khuak' hong tam chiang in i ngaihtuahna uh hong tam a, thil khat mai bang ahle ngaihtuahdan tuamtuam hong pian theih chiang in huai kihin pih hi zaw hi.

Ngaihtuahdan tuamtuam a om pen khantouhna diing, malam kalsuanna diing a thil poimoh ahi hi. Hiai ngaihtuahdan tuamtuam a om ziak in 'meeting' chi in mi bangzah hiamte in ngaihdan i kikumkhawm sek hi. Khente'n ngaihdan taangpi peel a a selam zawng ngen ana ngaihtuah lai un a khendang khat in a hoihlam ngen ana ngaihtuah nawn uhi. Hiai ngaihtuahdan nih – sia leh hoih kikal a ngaihdan laizang a hong piankhiak theih chiang in i meeting thupukna, i kihouna a kilualna khat hong piangthei a, tua in thil hoihzaw hon tun naaknaak hi.

Ngaihtuahdan kituam ziak in khovel ah hoihna a tut hang in siatna zong tun veve hi. Mi khat in ama'ngaihtuahdan kia dik hon sak geugou chiang in buaina kipan ut mahmah hi. Tua ngaihdan kia dik a ngai a, huai kia tang a ngaihtuah a, huaimah kia leu sepsuah leh pichin sawm a kipeina khovel ah buaina a tung nak hi. Khovel gam kivaihawmna ah leng tua ahi hi. Dictator i chihte bangle tua bang a amau' ngaihtuahna a nei kia uh diksa a, huai ngaihtuahna neiloute melma et a en a, amau'ngaihtuahna pichin utloute nenchip leh gapchip a a om chiang un khantouhna leh kituahna a om thei kei hi.

Tulel a i khotang leh politiks bang leng i et chiang in hiai ngaihtuahdan tuamchiat a i om ziak a kituak theilou, mailam sawn theilou i hi lel uhi. Mihing khat a i hong piankhiak chiang in pianna mun kibang lou, i gen bang in inn sung a khankhiakna kibanglou, tawndan tuamtuam lak a khangkhia i hihna ah i ngaihtuahdan kituam vek mah ahi. Ngaihtuahdan a kituam bang in i thil muhdan zong kibang veklou hi. Khente'n thil khat peuhpeuh ah hoihlam tung dia lam-etna toh ana bildoh lai un lawi khat in a selam kia ana en ua, soiseelna leh phunna toh ana et chiang un thil hong tung ah thuchian-lachian piangkhe theilou hi.

Pu Goupu in ama'ngaihtuahdan leh midangte'ngaihtuahdan kibanglou ahi chih a theihlai in eite'n huaitan le i theihban kei ua amahle tuk lou ngen i hi uh. I tulel khotang uah ngaihtuahdan bawng bangzah hiam a om a, huai bawngbawng in pawl tuam min tuam i kibulh vingveng uhi. Hiaite in mahni ngaihdan chiat dik sa, hoih sa, huai mah sepsuah i sawm chiang in khantouh malak salak ah keniam hulhul in i om hi.

Hichi bang a ngaihtuahdan tuamtuam om theite gawmkhawm thei hile mailam suan a kalbi sangzaw tung diing hizenpi mahni dik kisakna, midangte'ngaihtuahdante diklou sakna in i kikainiam vek ua, lungzinhuai mahmah hi. Heutute'n hiai ngaihdan tuamtuamte gawmkhawmna diing chi in houlimkhawmna (consultative) hun khawng a hon bawl sek uhi. Nihvei hiam ka tel a, ut nawnlou ka hi mai, ka telkhakna chiang ah leng lungzinhuai ka sa! Midangte inle ngaihtuahdan tuam ana nei di ua, en le ngaihdan nei di hang a, huai inle ngaihdan tuam nei dia, hiai inle ngaihdan dang nei dia chi di mawngmawng omlou in mahni ngaihtuahdan chiat gum in iom uhi.

Ngaihtuahdan leh ngaihtuahna hoih in hoih henla, hilehle midangte ngaihdan pom thei bilbel keile bel kituah louh diing sa himai ahi. Midang inleng ngaihtuahdan nei ua, enle nei i hihna ah i ngaihtuahna khekzek ngai om ahihlam bangle phawk hun om kisam hi. Midangte leng angaihdan uh hong tolh a, eile i ngaihdan tolh a, ngaihdan kilualna chiang bawlkhiak theih kisam mahmah hi. Mahni ngaihtuahdan apan tolh mawngmawng lou a i om chiang in midangte in hon zop ua hon gup pih ngap kei uhleh chu kinak di, kisiat di, kituahlouh di himai ahi. Huchi bang a ei lah I ngaihdan tolhlou, mi dangte lah a ngaihdan uh hong tolh louh chiang in thuneizaw i hihleh ei ngaihdan a pomlou teng inle lungkimlou tak a hon zui ua, melma toh hing khawm, khosa khawm kisuak hi. Huchi bang in midangte ngaihdan pom thei bilbellou i hih a amau thuneizaw uh ahihleh lu khuat luailuai kawm a zuihzuih mai di chu ahi ve.

Ei ngaihtuahna hoih lua ahi chi a mite lak a zuak zou a, mite'n leng hoih hon sak pih a, dik hon sakpih a, zuih tham hon sakpih zou hial uh ahihleh bel hoih lua ahi. Mi dangte theisiam sak zou i hih keileh i ngaihdan ana hoih penpen hikhollou thei a, kiakniam zek hiam kalsang zek hiam poimoh leng hithei hi.

Pu Goupu' thupil ngaihtuah vengveng leng khovel ah mihai a om kei a, ngaihtuahdan kibanglou ahi. Hiai ngaihtuahdan kibatlouhna ah ngaihdan hoih pen zuihtak leh pomtak, mite kilualna tan tun theihna diing in khuak nouhkhawm siam a poimoh. Mahni ngaihtuahdan kia dik kisakna zaw bukimlouhna khat hi ut mahmah ahi.

© Pauzagin Tonsing | April 27, 2017

© Copyright 2024 - ZOGAM.COM. Designed by NemaGraphy.