Lai Gelh Louh Didan

LAI GELH LOUH DIDAN
By Kakap Hauzel

bawngupa kakaphauzel

"Lai gelh didan I thei vek ua, himahleh lai gelh louh didan I theikei nak uhi."

'Time is Money' i chi deuh zut ua, hun zat siam leh pil vangtaka hun zat, bang hiam hihna a hun tampi lut saklou a zoh pahpah in sum tampi ahon pung sak phaban mahmah ding. Zoh pah a adang sep pat nawn pah ding, hileh HUN ki ningching tak nei ding ihi. Tuabang a hih zoh pah pah I ut in tuh lak tom(shortcut) a hih apoimoh ding hi. Himahleh thilteng ki latom theilou hi. Gelh zohpah na ut ziaka sms shortcut zang gige na hih leh na minam' lai gelh dan paisa ana om pen nelhsiah nahi dinga, huai ah khantouhna ding bangmah aom kei hi.

Thu poimoh leh thu hoihpi gen nahih hangin na laigelh pau piching a hih kei leh a simtu te' adingin muan huailou, valh hak, naupang' vai hi a ngaihtuahna om thei tham ahi. Koi hiam ah thu na gelh a, sim hak leh et hak pi in na gelh tehtuh a, huaiziakin thu hoihpi gelh naki sak lai in a thu sa'h na laigelh dan belbual pen in mi' ngaihtuahna zou zaw nuam hi. Tua ai'h man in na pianpih pau mahmah gelh dik theilou nahih leh naki sin a, mi dang te'n na hih na ahon theih ma ua lai gelhdan dik na theih poimoh khading hi. Aziak, nang mah pau mahmah gelh didan theihlouh tuh thil zum huai pi ahong hih ding ziakin.

Tulai khangthak leh khanglui te'n I minam, I gam uh itna leh veina liantak I nei uh a, kagam in masawn hen! chi a, a makai tu ding hih bang iki tuh hial ta uhi. Himahleh Pau-Leh-Lai gelhdan theilou pi in bang chibang in I gam in ma sawn thei di ahia?

Eimi te'n manthatna nasa takin ki tuak lel lel hi. I KHA uh a mangthang lel a, I TAKSA uh amangthang lel a, I GAM uh a mangthang lel a, I SAHKHUA uh a mangthang lel hi. Huai te' banah I PUA-LEH-LAI gelhdan uh a mangthang nasa mahmah hi. Mobile Phone, SMS ahong om leh I khut ua I tawi chiat uh ki saktheihpih in ut dandan in I zang tamai uhi. Mobile phone, adiak in Smartphone te hi thil hihthei tak le ana hi ngei hi. Tua banga a vanzat hoih leh thilhihthei tak I tawi ziak un I hihna uh ki taisan zelzul mai hi. Adiakin na lai gelhdan tamtak na phone ziakin na mansuah ta hi.

Saappau leh eipau a gelh dan(Laimal/Alphabet) kibang ahi. Himah leh aw phawi dan leh agen khiak dan, azat dan kibang kimlou hi. Tua te pilvang taka tuapan I zat kei ua le tuh tunung sawtlou chiangin I lai mal uh A Aw B Ch ki mangthangsak maimah kha ding hi. Aziak ahih leh, tulel a khangthak te'n ma ahon kaih chiang un a khanlet pih uh 'Kholak Pau' zangin vai ahon hawm ding uh a, pau-leh-lai gelh dan nasan ah ki theihsiamlouhna ahong om ding...

"A gelh didan I theih luat ziak un a gelh louh didan I mangngilh kha uh abang. Pau nalh tak phuak tawm, gelh dan hi zehzah khawng a gelh pen khangkang na hilou in kiakniamna ahi"

A tangpi in khangthak mi tamzaw te'n lai gelh dan mumal neilou hi a muhtheih in om a, himahleh tua khangthak te' laka lai gelh dan ngai poimoh mahmah mi bangzah hiam om ihih dan uh leng theih in om a, tua te pahtak huai mahmah hi uhi.

I zat khelh tangpi te uh(common mistake):
Vowel: A E I O U
Semi Vowel: W Y
Phuahtawm: 2, Z
Aki lawmlouh dan:

1. A zatna di mun a E zang kehkuh.
2. I zatna di mun a E zang ngehngah.
3. O zatna di mun a W zang peupou.
4. S zatna di mun a X zang vevauh.
5. Thumal(word) nih vei gelh nadi mun a nambar 2/² zang dedoih.
6. A poimoh louh namun taka thumal(word) tawpna a Z behlap teitei tehtuh.
7. Vowels laimal te tellou a thuvualching(sentence) gelh dendon.
8. A poimoh khakna om hetlou hinapi A leh E gelh khawm petput
9. Thumal(word) a laimal laita pen bang a mallian(capital letter) a gelh thethup, deih na lai lai a capital letter zang gekgawk.
10. Thumal piching khat tanga laimal khat Y bang zang thethup.
11. Adang dang.

Gelh louh dingdan khenkhat (etsakna):
Dik: Koi a hoh e?
Diklou: Koi a hoh a?, Koi a hoh ea?
Dik: Bang e?
Diklou: Bang a? Bang ae? Bng e?
Dik: Eivoi
Diklou: Eivy, 8voi, etc
Dik: Huai dan ahi.
Diklou: Y dan ahi, uai dn ahi, etc.
Dik: Bang hih e?
Diklou: Bang hih ae?, Bang hih a?
Dik: mahmah, zenzen, lawmlawm.
Diklou: mah2, mah², zen2, lawm2, lom2
Dik: Chi
Diklou: c, cy
Dik: Kei, Nang
Diklou: K8, Ng

Hiai Kholak pau te pau-leh-lai gelhdan piching a kisim tel theilou ahih man in, hiai te I zat sungteng piching lou leh khang kang zou taktak lou kihi ding hi. Hiai te nazat ziaka min hon ngaisang dingin kikoih kenla, ki style sak na dan inle kikoih kenla, gelh khial hi in kikoih in. Adiak in aki zat tamna pen Facebook leh WhatsApp te a ngaihdan va gen ek nadin hiai Kholak pau te a zat tak taktak na diam? Na thugen midang in ana thutak lak taktak na diam? Heutu/Makai khat adingin lai gelh dan mumal lou taka gelh pichin huai isa taktak nading uam?

"Nang na kepbit kei a leh kuaman na lai-pau hong kepbit sak kei ding uhi."

Gelhtu: Kakap Hauzel @Bawng Upa

© Copyright 2024 - ZOGAM.COM. Designed by NemaGraphy.