Khawvel khantouna in a kentel mobile phone zahkhelna akipat akiven ding ding dante

Khawvel khantouna in a kentel mobile phone zahkhelna akipat akiven ding ding dante
Revd. Hangpi Manlun

Rev hangpi manlun

0. Pulahna. Awle ithupi uh Pasian guoljawlna tungton a itan uh Mobile phonte tungtang khu sil gen hamsa mama ahi chilei jong ichi khiel sih ding hi. Tualeh tamkhu ahoina leh hoilouna jong aum tuohtuoh a, ban ah khawvel khantouna in a kentel ahijieh un aumlouin koima i umthei sih a, thamlouin ahoipenpen (latest)-te bang idei semsem uhi. Tuaziehin, ahoilou leh jauhuai chilam pang in ngaidan pong neilouin in bang chin eite leh itate tammi akipatin ikikem un ahoilam pang ah ijang ding uoi chilampi isui ding uh khu apoimaw pen ahita hi.

Tualeh nidanglai in ipu ipate uh singnuai gam nuai lah ah thousi thouvai lah ah azu ahamthuohin neh-le-tah suiin ana khosa ua, tun eite tanchinpha ziehin tuabang hinkhuote mangnonlouin iumtheita ua, ahin itheilou kal-un khawvel khantouna toh eite banah ita, inaute leh itute imanthai khahding uh siljau umtah ahi chivang imanghillou ding uh ahi. Awle tuin isuitou ding uhi.

1. Cell/ mobile phone tungtang thu. Cell/mobile phone khu igam ua angtunna asawtlou tohte in ihahjah mama uhi.Tuin a jong ahau leh jawng chilouin, innchin ah ineichietta ua, tuaban ah handset ahoipenpen nei jong akidem chiet uh abang hi.India gam pumpi a akisutdan in ehbuh neiloute nasan in jong mobile phone anei uh akichi hi. Tualeh India gam a nehguna sangtah umna jong tam mobile phone toh kisai in jong ahi kha hi.

1.1. Ahoina lam leh manphatnate. Tulai cell/mobile phone hoipipi ang suahta jiehin tape recorder, camera, calculator, sana leh adang tampite angai non phial sih hi. Lahoi leh thu hoi Pasian thu Biblete jong khum a ut hunhun a etthei/ngaithei ahi. Aziehahileh tamte khu tulai i cell phonete uah aumta thamlouin utut bawlthei chilei jong kichi khiel sih ding hi. Akijahna tangpite:

1.1.1. Email: Nidanglaiin Post tungton laithot gam lapipi ah ina kihah uhi. Tuin ahileh email inei leh awlsamtah in lawm-le-guolte toh mobile phone tungton in lai i kihahtheita uhi. Tuading in email id leh password kinei a, eima maimai in kithei a, agangpen leh bitpen chilei jong ichikhiel sih ding hi. Tam email khu mobile phone hoite ah kihan in ki-enthei hi.

3.1.2. Face book. Tam jong khu computer tungton a kineithei ahi. Atung a igen mabang in eima id leh password nei ahi a, lawm-le-guol tampi jong kijoin tua thei hi. Tulaiin ahileh nungah/ tangvalte tam facebook ha et mama ua addict jong tam mama uhi. Tualeh ahoina mama ahileh News jong kithei paipai a, silhoi silpha jong kikum khawmtheina khat jong ahi. Igensa bang un cell phone hoite ah facebook jong etthei jing ahi.

1.1.3. Internet. Tualeh Google tungton in khawvel pumpi etthei ahita a, min global village ihita uh na chi uhi. Tualeh atangpi a sutin computer sang in mobile phone tungton in jong internet kien tamjaw hi. Tam Google ah sil hoi silpha chinten etthei leh muthei ahita hi. Mobile phone ungton ah internet bawlthei ahi.

1.1.4. SMS pack tungton a laikithotna.Laithotna ding pentui hilovin keypad imangta ua, ikhutgel uh jong akibang chiet a, ut leh laiteng gawl leh aneu jong jahthei ahi ututna thotthei ahi.

2. Zahkhelna leh ajauhuainate i en ding uhi. Cell phone zahtheina tangpi atung a igente ban a tamtah jong aum ngei ding a, ahin tun izah kheltheinate uh enkia va-ui:

2.1. Kidemna leh enna hing neisah hi. Tulai khawvelpen khangtou mama ahitah ziehin ikidemna pen khat uh ahileh mobile phone handset hoipen leh mantampen nei ding bang ikidem uhi. Aneijou louten lawm-le-guolte leh innsah innhangte aguh a ennan leh thangsietna adiehin khanglaite leh naupangte lungsim ah ang neisah hi. Income leh sum-le-pai muna toh kituohloupi nei utna ang neisah hi. Tulai ilunggel dan uh ahileh hachina Rs. 10,000/- law nu/pa in mobile Rs.30,000/- man kitoi nuom mawh hi. Tuaban ah, law neilou leh sekul/college kailaite nangawn buaina ahileh handset hoi leh mantam nei leh toiding chi lungsim ahi. Phone na dan nei maimai ideikhop sih ua, bang model e, bangte a kengtel ei chite ah ibuaita uhi. Tualeh akichangkangsahte ngel in ahileh hani hathum dan a jong handset heh jungjung mai khu mite tung a lenna in angaita uhi.

2.2. Internet leh game addicts thei ahi. Internet tungton in nu-le-pa thanghuaina (pornography) chite jong etthei ahitahjieh in jahkhelkhah ding ajau um mama hi. Tampen naupangte gentah lou mi piching pipi jong addict thei moh hi. A tung a igenma bang un internetpen ahoi jong um asia jong tamtah aum ziehin ihinkhuo khu asialam ajahthei ahia, adiehin naupangte ading ajau huai mama hi. Tulai naupangte pen technology lam ah anu-le-pate sang un alesawm in sang jawta uh chilei kichi khiellou ding hi. Tuaban ah game alunglut vanglah jong ahunbi umtheilou khopin umthei uhi. A khente ngel in biehinn sung lah leh meeting sung na nawn un enen mai ua, sildang teng sang in ahinkhuo ua a ding in buaina tungtu jong hithei uhi.

2.3. Fake Id tungton in kinielna leh thuhoilou tampi piensahthei ahi. Tulai khawvelpen dihtatna mizousien kitasam mama hi. Face book leh Email tanpha ah jong min khem jang in zua-le-nal sil dihloupipi piensahthei ahi. Tulai miten AK 47 sang in social network kijaujawta a, gam leh nam jong susie jawta hi. A diehin face book ah fake id neiten thudih loupipi genna in jangthei ua, tuakhun mite suhmin sietna leh chi-le-nam tanpha kal ah buoina piengsahthei uhi.I gam ah jong facebook zahkhiel jieh a buaina tuah tamtah gen ding aumta a, tuaziehin pilvangtah a imin dihtahma toh nei a zah ngam ding ahi. Midemna leh kinielna thu hoilou piengsahthei dingte lah akipat pilvan ding ahi.

2.4. Zahkhielna zieh a muolphouna tuntu ahithei hi. I gam leh mun tamtah ah cell/mobile phone zahkhielna zieh a zumna-le-muolphouna tuoh tamtah aumta hi. A zieh ahileh handset changkang leh mantamte ah khun camera lahtheina leh film tamtah zong koithei ahi. A khente thanghuoitah a mi lim (naked) lah a thejahte bang ahisih leh amau tahsa lim aguh a la vangsiet zieh e khat a thejah kha a, muolphou tamtan aumta hi.Tamkhantouna khu muolphouna vanzah a zangkha tamtah aumta hi.Khatvei face book khat ah laiteng tambang in kigel hi, "Aguhin ala ua aguh in kana en uh" chi in. Min khantouna leh malamsawnna ajahlaiua eiten muolphouna izahkha ding pilvan mama ding ahi.

2.5. Khat-le-khat kichimatna jong kiemsah hi.Pu. T. Ginzamang, Asst. Professor in, "Nungah khat-le-tangval khat face book ah kihouhou ua ang kimutah uh gen ding theilou uh" chin gen khangai hi. Adih mama ding hi. Tulai face book tungton a kingai a kitengtamai tawmkhat sung a kikhen muding atam ta mama hi. Mite gen dan in mobile phone ang um akipat in mite akimu chieng un kichibaitalou in a mobile ma uh buaipichietta uh chin jong agen uhi. Tuaban ah atoukhawlte jong mobile ma toh buoiin nidang lai mabang akihou dildiel chite tawmta mama hi.Tualeh mipil leh changkangpipite nangawn jong meeting hunte, biehinn kailaite leh mite toh umkhawm chiengua mobile buai abuai jong akitam deudeu a, tuate khun mite thugen jong jatalouin aum uhi.

Tualeh lawm-le-pai kikal ah jong mobile phone lahlou zieh a kitheisiemlouna piengsahthei ahi. A zieh ahileh ang call penpen number inei leh hing doh a, achangkangte ahileh alim uh jong suothei phiel hi. Tuapen alawmpa/nu in alahlou leh kitheisiemlouna peingsahthei moh hi.Nupa khenkhate mobile phone a sms zieh a kibuai chite lah a beisih a, kiginmawna jong piengsah hi.

2.6. Mi na houpi chieng in hoitah imin genmasahpai ding ahi.Akhente khun nangthei ei?chitepou madohin min angtheilou leh lungthah mi kihichitheilou chi mongmong chivel mi suhbuailou ding ahi. Angtheilou leh imin leh ihina gen a igen nuompen genpai ding ahi.Tualeh eima gen nuompen gen a off pailou ding ahi. Tualeh min ang call leh agen nuompen uh gensah phot a, agenzou chieng ua en gen ut inei leh genpan ding, min agen masang ua iut teng phang genlou ding ahi.

2.7. Zuagenna bulpi khat ahi.Atangpiin itheilou kalun zua kigen nuom mama hi. Mikhat in ang call a ingaisahlou khat ahileh tate kung bang ah um sih chin chipouin zua kigen suh mai hi. Ahisihleh lawm-le-guol khat in mun khat a kimu ding ang hat chieng un, apeilou pi jong kangpeite kichi nuom mama hi. Zuakang gennna khat jong ahi hi.

2.8. Sum-le-pai tamtah senthawnna bawm a hi. Cell phone izahua kipatin ngaitua ta lei bangzat imangsahta uaile? Akizewnloute ngel khu hachin phial a mangsah pawl bang kium maithei hi. Tualeh neilou sasa top up thun ngai, akijenlouten mi number a vathunkha pawl lah kibeilou hi. Tubang a ipeitou jeljel leh dachieng in mobile phone deina jieh leh top up na ding a guta leh tahsa nangawn bangmalou a gelna khangthate lah a ang um khah ding ven ahunta hi.

2.9. Kikhemna jong tamta hi. Mel kimulou a kihouna ahijiehin fake face book id leh email tungton in kikhemna atamta hi. Adiehin lottery na man chite leh nungah/tangval kiteng ding a kikhemtua chite bang atamta mama hi. Tuaziehin ipilvang mama lou leh sum-le-pai tamtah thotmangtheina ahi chi imanghil sih ding hi. Tualeh limte kingettua/kithottuo a kisuhmuolphou na jong atamta hi.

2.10. Damtheina susie hi. Ging hattah mang a thu kithon ahiziehin mobile phone signal pei kualte khu mihingte ading a silhoilou tunthei ahi chin gintatna lientah aum hi. Tuate khu huohte khoisia in ngaituanate jong asubuai nuom mama hi. Cell phone ha etna jiehin naupangte mithatlou chite atamta mama hi. Tualeh lampai kawm a ensa pai ziehin lampai khiel,accident chite bang atamta hi.Sildang ngaitualou a etetmai chite jong laisimte ading ngaituana susiethei hi.Tulai ita inaute khun a laite sang un mobile leh computer entamjawta ua tuajiehin laisimna lam ah nasatahin ngiem kiehna ituohta ua, pan ilahsih leh ituohtou jeljel nalai ding uhi.Misiemte sutdan in mobile pone hajahna jiehin huah cancer chite jong piengthei chibang amukhie uhi.Tualeh sun-le-zan a langaite ziehin bilte jong bingthei in itahsa ua ding silhoilou tampi atunthei chi jong imanghillou ding uh ahi.

2.11. SMS thanghuai leh number safe thu jong buoina peingsahthei hi.Tulai paching/nuching pipi jong sms a zummaw kamteng kithot jong atamta a,tuate khu zi/pasal kal ading a kituohlouna bulpi jong ahithei hi.Pasal khat numei khat kung ah sms thot a "Eigel ikten ngaiven chia nungahnu thot akinei leh alawmpa kung ah vathot kha a lawmpan jong lamdangsa in na chi leh jong hitaven chin dong vot hi." Pasal khatma in mikhat number safe nuomin awlsamtah safe kisa in "Zawllluinu" chin a safe leh ajin amutah lungthahin delete sah hiau, tampen anaunou hi. Na number safe leh sms namute khu nazi nataten muding na phalnai, ahisih leh sms hinglut siel kituthawmai mawh khu adih sih hi. Tulai mobile phone a sms kithotte kidah aum thei a, ahisih leh nungah tryna nei chite jong abei sih hi.

2.12. Misscall thu abuoina.Miss call khu atahtah hilou hi. Nidanglai in Pasian nnasem khat MLA ding ding in Pasian in hing hanhi chin ding mawh hi. Ahin achingtuom sih a miten miss call mu akhu achisan lel uhi.

2.13. Mi toh kihou chieng a lungthahlou hamham ding ahi. Mobile phone tungton a mite toh ikihou chieng un ilungthahna ding thu ang kigen leh jong ahitheitan a lung thah lou hamham ding ahi. Akhente lungthah a kikou aw sangpipi jahlou hamham ding ahi. Milungpite leh changkangte khu mobile aham chieng un lung thah ngailou uhi. A khente ahileh lungthah a bangma theilou a mobile uh tuolsena neipawl bang a um uhi. Mawlvai leh pichinlou vai ahi.

2.14. Gari hehlaite a mobile phone hehsa tailou ding ahi. Tambang a umzieh a accident tuoh tamta um in ahinna tanpha uh atanlaw uhi.Tamte khu bawlvotlou ding ahi.Tualeh gari hehlai a min ang call a dawn ngeingei ngai ahileh khawlphot a dawn ding ahi. Ahisihleh ilawmte bang zah phattuom ding ahi.Tualeh zu kham a gari hehte mabang in mobile phone ngaikawm a gari hehte ziehin accident mun tam tah a tuoh uhi.

2.15. Na mobile phone nei leh zahnate ngaitua zing inlen.Nangma toh akituoh ei, ahisih leh nazahnate aphatuom nai chite zong ngaitua jing ding ahi.

3. A venbitna ding dante.Nata nanauten computer/ mobile phone ajahuh na lungtanglam ahilou zieh a na tohkeh/tuolsena na nei khu adamdoi hoipen ahisih hi.Tuate ziehin ikivengthei tuomdieh sih ding ua, tuaziehin akiven ding dan khu ikikum ding uhi. I gensama bang un tulai nu-le-pate sangin naupangte piljawta ua, tuaziehin i mobile phone ahoi jawpou leh asung ah siltampi bawltheina umta ahiziehin eiten itheilou kalun ita inaute un sietpithei a, ahin ei anu-le-pate un vang asietpina uh jong itheijou phialsih uhi. Tuaziehin akivenna ding a lampi hoipen khu tate jah ding a ahoisenglou leh mantamsenglou leisah khu ahimai ding hi I gam .a pastor khatin in USA kavaho leh sapte mobile phone toi khu kei a tohte in hoimaw sengseng a, kei mobile phone hoiseng in kalejum hi achi hi. I van nei ziehua mithupi kihilouin eima hina bangbang ua um ngamna khu mithupi hina ahijaw hi.

3.1. Mobile phone khunaupangte amautang atuom umna mun ua koilou ding ahi. Azieh ahileh itheilou kalua etlou ding teng na endapthei uhi. Ahithei leh ajah hun bikhiehsah a, nu-le-pa lupnung vel a khoilou ding ua thunun ding ahi.

3.2. Tate nget jieh a internet pack chite moh leisah lou ding ahi. I leitah uh leh jong thanghuainate aetheilou na ding ua dalsah (block) thei tantan bawl ahoi ding hi. Adiehin pornography site siljau umtah ahi uhi.

3.3. Midangte kung a internet tungtonte a lim, min, umna address leh adang dangte midang kung a piehlou ding a jong tate kung a hilding ahi. Tualeh fake id chite neilou a fc bang a thu mohthot lou ding a hil ding ahi. Naupangte email id, face book chite aneilou ding ua hil ding ahi. Aloutheilou ahitah leh jong nu-le-pa theipi na toh neithei le uh ahoi ding hi.

3.4. Tate khu cell phone chite toisah lou hamham ding ahi. Aloutheilou ahitah leh jong BA/BSC tan bang ang sim chieng ua leisah a, tuajong amau-uh standard toh kituohloupi a leisah lei ahoi ding hi.

3.4. Setan vanjah thupitah khat ahitah ziehin nu-le-pa leh hattuomten theitop a thumna toh panlah ahunta hi.Adiehin pastorate bang in hitoh kisai laibu tuomtuomte simtam a thugennate a gentel jeljel a, seminer chite jong bawltam a, ahithei leh budget bang bawl a pan halah a lah ahunta hi.

3.5. Biehinn ahisih leh meeting a na um chieng in switch off jeljel in. Mobile phone ang kithanchillaiin mitomnou khatin anei laiun ang gin chieng in, miten ngainuom in en nuom uhi. Ahin tunpen mizousien kineichietta ahitahziehin in biehinn sung e mitoh umkhawm lai switch offlou a gingsah kongkongtepen mibanglou leh akijenlou kisuahta hi.Ahisihbeh leh jong silent mode akoi beh ding ahi.

3.6. Na mobile phone sung ah Jesun mun aluajounai le ahisih leh a Christian naile?I gensa mabangun tulai mobile phone hoi leh chang kangpipi ineita ua, akhenten la, film leh adangdang ikoita uhi Tuate lah bangbang nakoi ale? Love songla maw, film thanghuaipipi maw, tuate toh Pasian late bang ikoikhawm jengjung thei ua, tuate toh biehinn ikaimai khu sil sieng leh dih ahina diei le? Tuabanah na 'mobile phone khu Khristian nungah/tangval mobile phone ahinai le? Miten hing etsah a check ding hi leh na phal naile? Thakhat thu i sisan ding hitalechin miten a en ngeingei ding ua ang zumpi un lamdang asa ding uaile? Evangelist G. Thangboi in a thugenna ah, "Ka mobile phone ah bang ma film thanghuoi leh love song kakoilou jiehin Pasian min ka phat hi" achi ngam hi. Nang na chingam na diai le? Tuaban ah Mangpa Jesu na mobile phone alutding hileh alutngamna diai mah? Ahisihleh Mangpa Jesu khu tam leitung ah hing pei henlen Mangpa kang present hi chi lechin a sang ngam diai le? Siengthou tah a Pasian thu leh late koi jahpen asia sih a tanchinpha puonna ding a vanjah hoitah khat jong ahi a, ahin tulai atamjawte khu ajangkhiel kihimaithei hi. I kitena ding uh ahileh Mangpa Jesu hileh bangchin a bawl diai chi khu ahi. Mangpan simtute hing guoljawl jingta hen aw!!!

© Copyright 2024 - ZOGAM.COM. Designed by NemaGraphy.