A-re Bus Ka Kham

A-re Bus Ka Kham

V L Mangzou

 

"Bus peuh kham ding sa ke'ng, apum in valh leng zong kham kei ning"

Nu Manhat, Tangpijol


vl mangzouSingngat a ka omlai un ka Nu'n bus khamtheilua a, Lamka a zin ding chiang in ama nitak in ana khamkhol sek hi. Zingchiang a Lamka zin ngai ding chih a theih chiang in bangzahvei hiam uak malam a, bus a atuan taktak ma in leng deihkhop in ana rui manzel hi. Huaiziak in, Lamka, dakkar 2 lel a tung dia bus a tuan sang in nileng a khe a pai telzaw a, ka Pa tawh khe in pai sek uhi. Ka gen-uang sek ua, nidang a tyre sia a kibawl sleeper hong kithang hiven, huai te a bulh chiang in leng kham ahi, ka chi uhi. Ke'n bel gari kham ngeikei mahle'ng Nu Manhat dandeuh a apum a valh ka ngap hial kei, gawl khawng ah tang khaleh, gongkholh a va koihlut takdih chih lah hithei tuanlou dia, buaihuai mahmah ding hi'n maw!

Gari kham kichi hi ei' utthu ana hi khollou a, sunghatlouh ziak bang, ahihkei leh kham dia kikoihsa himhim ziak bang, damtheihna achauhdeuh ziak bang leng hithei a, kuamah kipum mawhsak theih bel hi khollou hi. Huchibang kar ah, gari sung a laizial, tuibuk, khaini leh zanah a kibawl (tobacco products) chituamtuam nam vengvung te' ziak khawng in leng a khamlou ding lai in leng kham theih in om hi. Khatvei lam in, Tongluang magazine ah 'Ka laizial ngolh ding ahon phalkei uh" chih article ahong kigelh hi. A omzia chu, huai laigelhtu'n laizial tep a khawlsan ding ngaingamlou a kuate hiam in pummat uh, vau uh, maituam chihna hilou in, gari sung ah meikhu in theihtawp in uuk uh a, aman huaite ut-le-utlou a ana diik ahihman a laizial tepte tawh kibang, ngawltheilou tawh kibang chihna hizaw hi. Huaiziak in, gari sung, adiak in, mipi' tuanna (public transport vehicles) te ah meikhu, khaini/tuibuk leh adangdang kisuum chiat thei le'ng hoih mahmah ding hi.

Ke'n gari ka khamna leh khamhuai ka sak veuna chu tua ka gen gari khamdan (vehicle sick) lampang hilou in niteng nekzonna leh khualzinna tawh kisai a mipi pua gari taituahte'n thil neuchik khawng a tailouh leh kiphin aneih vettak uh ahizaw. Khenkhat omzenei pipi leng omkha in teh, himahleh, atangpi in phaijangmite' hon gawtbawl ziak a lampi khak a om, gari-pute'n mahni angma sialna leltak a tailouh lam a pang, chihte hisek hi. Huan, sumdawnna chiatchiat, kimuhsiamlouhna khenkhat ziak khawng a gari-pute' kar a buaina om, huaite mipi'n thuak chih bangleng ommun mahmah hi. Lamka khawpi sung lel ah leng, Auto leh Town Bus te kisubuai chih dandeuh gending om veu hi. Hiai thu ka gelhlai in leng Lamka leh Imphal kikawmtuahna kitan bangtuk in om a, mipite'n haksatna namenlou kithuak hi. Huaiziak in, hiai tawh kisai Police lam in hihtheihluat neilou ua, khawtang a pawlpi tuamtuamte leh District Administration in Motor Transport Department tawh pangkhawm a hiai thubuai ahon saiveng kin ua, sawtpi daih ding kilemna ahon bawlkhiak uh deihhuai mahmah hi.

Mihingte' khawsakna a khantouh zel dungzui in inn-le-lou hoihtaktak kia hilou in, taithei-tukthei bangleng a leizou taphot in i nei uhi. Huchih dungzui mah in veng leh khua kikawmtuahna leng nidang tawh teh in baihlam in nuamsot mahmah a, mipite pawtuahtu (public transport) tamviau bang mahleh a mihing himhim leng sahta ahihman in a tuangding khop om veve hi. Hulchi'n, line bus naran hilou, direct bus (express) hong om a lamkar ah khollou bikbek a taizarzar chih hithei chiahkei mahleh Pangal nupi maruai zuak teloi khawng bankhoplou phot ahihna uah, nuamtuam mahmah hi. Huaite' ban ah Tata Winger hong omnawn a, a tuangding khop om veve hi. Huchibang a masawnna leh khantouhna chikhat dan a akilat lai in, amaute' kar ah kitheihsiamlouhna hong om zeuhzeuh a, a thuaktu bel mipi mah kihizel hi. Huaiziak in, gari a sumdawng dia kipan dingte'n sum neihziak a mawklei lou a, Motor Vehicles Act in bang gen ahia chih bangleng theihzek poimawh leh kilawm ka sa hi.

A chipchiar leh chiang kelkol in gen theikei mahle'ng, adiak in mipi tawh kisukha gari te'n van/mi a puaktheihdan uh (carriage) neuchik k'on taklang ding:

Stage Carriage: Hiai ahihleh eiloi' theihdan in passenger pua gari te himai a, 'heavy passenger motor vehicle' a kichih chiang in bel public service khatpeuh, private service leh school bus/omni-bus te genna hi a, van-gik khengval pua hilou a kg 12,000 tunglam a gikte genna ahi.

Contract Carriage: Hiai ahihleh passenger pua hire thawh a tai gari te genna ahi. Khawpi ah Maxicab, motorcab chihte kizang a, eilak ah ahihleh Bolero, Sumo, Car, Scorpio chihte kizang tangpi hi. Passenger service ngeina hilou hire thawh a taite genna ahi chile'ng genkhapen di'n gintakhuai hi.

Goods Carriage: Hiai bel mi (passenger) pua hilou a van (goods) pawtu gari te genna ahi. Eilam in bel van leh mipi deihkhop a dimlet in kipua a, mihing leh van puakna kituamkhen tuanlou hi. Huaite atuam liuliau a apai ding ahi. Huchi hileh, tuahsiatna (accident) bangleng tawmdeuh kha maithei hi.

Invalid Carriage: Hiai ahihleh pianken a vualphaloute leh taksa poihlawngte puakna ding mawngmawng a atuam a kibelseh gari te genna ahi.

License: License tawh kisai in eite'n driving license kia kithei in kingaipoimawh a, ataktak in bel conductor in leng 'conductor license' aneih ding, road permit i chihmai taitheihna license leng gari neite'n a neih ngeingei ding uh, banah, gari hek kisinpante'n leng learner's license a neih ding uh ahi.

Motor Vehicles Act ah theihtuak tamkhop omlai mahleh tu-le-tu a i gennop tawh kisai in hiaiteng ka hon taklang phot ding. Adiktak a gen in, Stage Carriage leh Contract Carriage tawh kisai i theihkak siamlouh ziak ua passenger pawtu gari te' kar a kitheihsiamlouhna piang veu a, mipite'n thuaklawh khanak hi in kilang hi. Huaiziak in, thilkhat i va patkhiak ding chiang in nounel zawdeuh in thilpaidan envel masa in, pan ana la masate nelhsiahlua leh mahni thutum in kipankhe guih kei theile'ng hoih in dam ding hi. Abiktak in, gari service tawh kisai in mipi' nasepna hithou mahleh sumdawnna hizaw ahihna chiang om ahihman in bang category a omkha ka hia chih chet masak hoih a, contract carriage a omkha i hihleh huaidan in permit/license la in, stage carriage a omkha i hihleh huai category dungzui in kipei lehang mampen di'n ka ngaihtuah hi. Neihman a i ut-ut leikhiak a, i utna peuh a kidawh a va taitei mawk pen apaizia hilou a, mipi' na sepkhak naksang in mipite' adia nawngkaina tuntu hitheizaw hi.

Ka theihdan in, tu naichin a hong kipan Winger service te hi ei, Lamka mi leng omlou hihtuak hi. Ahi a, amau i va mawhsa chihna hipah lou in amau omkhakna category (contract carriage) dungzui in pai mai le uh Lamka leh Imphal kikar a passenger service tungtang a haksatna omte veng mai di'n ka gingta hi. Paupu Auto khat lei in Bungmual route ah va tai mawk le'ng kuama'n hon pakta lou ding uh, gentaklouh, buaina bawltu va suakzaw ding ka hi. Ahihkei leh, pei 4 nei gari khat lei in, Senapati khawng ah va service tei mawkle'ng sawt kidaih hetlou ding hi. Eilak ah bel, e'n mi ki control lou inchin, mi'n ei hong control uh hizaw leh kilawm hi. Huaiziak in, thuneitute'n ahon etkai uh deihhuai mahmah hi. Banghiam nuakna leh bus pailouhna a om chiang in, mipi vantang in bel Bus te mah kimawhsa ngal mai ahihman in, bus (stage carriage) te'n leng tua sang a felzaw leh mipi' ading a manphazaw leh phatuamzaw ding a pan ahon lak ua, amau lam a afellou omte leng ahon etthak uh poimawh hi.

Lamka khawpi sung a lamlian tawtlua suk-awngtholdan ding tawh kisai in khatvei ka ngaihdan ka gelh ngei ta. Zanlam deuh a Pa S. Vungkhanthang in ama' ngaihdan ahon kup bangleng hoih ka sa mahmah hi. Huai ahi, cross writing a poimawh ka chihchih. Khat in ahon gelh hoih i sakleh saduam, hoihlou leh gelhkhelh i neih leh mawhsa chelchul. Huai ding hilou in, a tamtheilam in i ngaihdante genkhia in gelhkhe le'ng ahoihzaw hong piangzel ding hi. Huaite kha thuneitu leh vaihawmtu, mipi' palai leh akisaipih sorkar uliante'n ngaihthah mailou a, laktak omte ana lak saam ding uh ahi. Kizoitawn thou hi a ka theih khat, tulai a lampi nuhvom kisaan mahmah te'n kha chiik deuh leh sahzaw deuh in hon nuhvom thei le uh a deihhuai mahmah ve, gari bangchi zongteng in regulate in, control in enkai mahle hang lampi ahoihkei leh phatuam tuanlou hi. Vaimim gau tan beek daih di'n hon bawl uau!

mangzouvl-28/3/2012

.
© Copyright 2024 - ZOGAM.COM. Designed by NemaGraphy.